هر آنچه درباره "معلم" باید بدانید

وظیفه تعلیم و تربیت در همه جوامع بر عهده معلم است. معلمان معمولا در سطوح پایین تر و ابتدایی تر وظیفه تربیت افراد را برعهده دارند. به لفظ معلم به عنوان دبیر مدارس بیشتر تاکید داریم، در صورتی که در یک تعریف کلی می توانیم اساتید دانشگاه، مدرسان زبان و خلاصه هر کس که به تدریس و تعلیم و تربیت مشغول اس را به عنوان معلم در نظر بگیریم.

 اما حتی اگر معلم را به معنای خاص نیز به کار ببریم کماکان ابهاماتی در خصوص وظایف معلمان، اصول تعلیم و تربیت، حقوق آن‌ها، حوزه کاری و دستمزد و شرایط آنان وجود دارد، به همین دلیل تلاش می‌کنیم این موارد را به طور دقیق بررسی کنیم.
وظایف و مسئولیت های معلم
 مهمترین وظیفه معلم یادآور تعلیم و تربیت است. انسان با تعلیم و تربیت است که رشد و تعالی می یابد و امکان دگرگونی و پیشرفت برایش فراهم می شود. به همین دلیل نیز در کشورهای پیشرفته و حتی کمتر توسعه یافته تأکید زیادی بر آموزش و پرورش می شود. آموزش به منزله تربیت نیرو است و بیشتر یک واژه کمی محسوب می شود و پرورش بیشتر تاکید بر مفاهیم معنوی و کیفی دارد. بنابراین معلمان وظیفه تربیت دانش آموز را در هر دو بعد برعهده دارند، لذا بیراه نیست که مدرسه را خانه دوم می نامند. حتی در دوران جدید نقش معلمان بسیار تاثیرگذارتر است چرا که به مثابه یک عامل تعیین کننده در شکل گیری فرایند شناخت و حرفه محسوب می شود.
 از دیگر وظایف معلمان به طور خاص می‌توان به حضور به موقع در کلاس درس، آشنایی و تسلط کامل بر مباحث درسی، رعایت اخلاق در ارتباط با دانش آموز، ایجاد ارتباط صحیح با شاگردان و تساهل آرامش در برخورد با دانش آموزان اشاره کرد.
معمولا مولفه های فوق به عنوان شاخص های اصلی در سنجش معلمان در نظر گرفته می‌شود. بسیاری از معلمان خود را مجهز به اصولی می‌کنند تا بتوانند به بهترین نحو ممکن وظایف خود را انجام دهند و حتی از لحاظ اخلاقی معیارهایی در نظر می‌گیرند تا بتوانند مسئولیتی که به آن‌ها سپرده شده است را انجام دهند.
 
 شیوه های تدریس و اصول تعلیم
 امروزه خلاقیت و نوآوری مهم‌ترین اصل در تدریس محسوب می شود. از آن‌جا که خانواده ها به مقوله تاثیرگذاری و یادگیری اهمیت زیادی می‌دهند معلمان نیز جهت کسب رضایت خانواده ها و همچنین تسهیل در فرایند یادگیری دانش‌آموزان اقدام به نوآوری در روش های تدریس خود می‌کنند. مهم‌ترین عامل در تعیین شیوه تدریس نوع واحدهای درسی است. تنوع در واحدهای درسی شیوه های تدریس مختلفی را نیز می پذیرد آموزش و پرورش در سال های اخیر برای افزایش کیفیت تدریس علاوه بر افزایش نیرو و استخدام اقدام به تخصصی کردن تدریس هم نموده است.
 در گذشته به دلیل ابتدایی بودن سیستم آموزشی و کمبود معلمان معمولا در ایران به تدریس واحد های درسی مختلف مشغول بودند که حتی بسیاری از دروس خارج از حیطه تخصص آن‌ها بود جالب است بدانید در برخی مدارس به دلیل کمبود معلم افرادی که هیچ تخصصی نداشتند همزمان دروس علوم انسانی، تجربی و ریاضی را یکجا تدریس می‌کرده اند.  این همه شمول گرایی در تدریس قاعدتا نمی‌توانست با تنوع در شیوه های تدریس و اصول تعلیم نیز همراه باشد اما در حال حاضر معلمان خاص گروه های درسی هستند.
 با توجه به تئوریک و یا علمی بودن دروس و همچنین دسته بندی علوم اعم از علوم انسانی، علوم ریاضی، علوم تجربی و فنی حرفه ای معلمان سبک لازم و تأثیرگذاری را انتخاب می‌کنند. برای مثال تدریس فرمول های ریاضی به روش‌های بازی با اعداد و تکنیک هایی که کتب بسیار زیادی نیز درخصوص آن‌ها نشر داده شده است بسیار اهمیت دارد. این روش‌ها بسیار در تقویت حافظه موثر است و تا حدی سبک انگیزشی برای تدریس به حساب می‌آید.
 اما در علوم انسانی بیشتر بر تفهم تاکید می شود. بسیاری از معلمان با بازسازی وقایع تاریخی و مملوس کردن مسائل جغرافی و اجتماعی و حتی تمرین های پیش پا افتاده در حوزه ادبیات شیوه تدریسی را ابداع می‌کنند که بسیار فراگیری دروس را ساده می‌کند و حتی ذهن دانش آموز را به خلاقیت وا می‌دارد. روش‌های تدریس و آموزش زبان هم که امروز زبان زد خاص و عام است، که معلمان از طریق ساده سازی مفاهیم و یا با استفاده از تصویر سازی کمک شایانی به یادگیری می‌کنند.
 و یا رشته های فنی را در نظر بگیرد. قاعدتا تدریس در رشته های فنی نمی‌تواند با روشهایی که برای سایر گروههای درسی تدریس می شود انجام بگیرد. در رشته های فنی در نظر گرفتن استعداد دانش آموزان و همچنین عواملی چون در دسترس بودن امکانات و پتانسیل های حرفه و فن می تواند کمک زیادی به معلمان در حین تدریس کند. در صورتی که معلمی در رشته برق تدریس می کند قاعدتاً باید ابزارهای مناسب و پتانسیل لازم برای یاددهی به صورت عملی در مکان تدریس موجود باشد تا قادر باشد بخشی از آنچه به صورت تئوریک تدریس می‌کند را در کارگاه ها و به صورت عملی نیز یاد دهد.

 حوزه کاری معلمان
 بسیاری معلمی را به عنوان یک شغل نگاه نمی‌پذیرند. تعدادی از معلمان با علاقه و اشتیاق اقدام به تدریس می‌کنند و آموزش به بخش جدایی ناپذیری از زندگی و رفتار آن‌ها تبدیل شده است. معمولا این‌گونه معلمان در حوزه کاری خود موفق تر نیز هستند. اما قاعدتاً یک ناظر بیرونی به معلم و تدریس به عنوان یک شغل می‌نگرد که افراد در ازای آموزشی که می‌دهند مبالغی را نیز دریافت می‌کنند.
 معمولا معلمان به صورت رسمی به استخدام آموزش و پرورش در می‌آیند در ادامه بحث به شیوه های کسب این جایگاه اشاره خواهیم کرد. بنابراین معلم از یک سو یک شخصیت رسمی است که به استخدام آموزش و پرورش در می آید و از سوی دیگر می توان بدون آن که به استخدام آموزش و پرورش درآمد به شغل معلمی مشغول شد.
 آموزش و پرورش با هم برای رفع کمبود نیرو به دلیل محدودیت هایی که دارد اقدام به استخدام معلم به صورت قراردادی و پیمانی نیز می کند در صورت امکان و رضایت از شیوه آموزش احتمال رسمی شدن معلمان نیز وجود دارد. علاوه بر این حوزه رسمی و دولتی می توان به معلم خصوصی اشاره کرد. بسیاری با توجه به تخصصی که دارند بدون اینکه به استخدام آموزش و پرورش در آیند به صورت خصوصی اقدام به تدریس می‌کنند. تدریس یا در منزل انجام می شود و یا به واسطه فعالیت در مدارس خصوصی و غیرانتفاعی. بنابراین با توجه به حوزه وسیع آموزش می توان ادعا کرد که حوزه کاری معلمان بسیار گسترده است و در صورت تخصص و شایستگی می‌توان به حضور آن‌ها در فرآیندهای مختلف آموزش امیدوار بود.

 حقوق و مزایای معلمان
 در دنیای مکانیکی امروز شاید شایسته باشد که ابتدا از مزایا و حقوق معنوی معلمان سخن گفت. معلم همواره جایگاه ویژه‌ای در جامعه داشته و دارای شأن اجتماعی خاصی است. بنابراین اولین مزیت معلم برخورداری از اعتبار و جایگاهی ویژه در جامعه و خصوصا نزد خانواده هاست. دانش آموزان معمولا به واسطه آن چیزی که فرا می‌گیرند و یا خاطراتی که از معلمان خود دارند تصور خاصی از هر معلم برای خود می‌سازند که حتی در دوران بزرگسالی آنان نیز این جایگاه ویژه حفظ می شود. چه بسا لحظه ای به معلم دوران گذشته خود فکر کنیم، به یک دیدار فرضی تا جایگاه آنان برایمان ملموس تر شود.
 علاوه بر این مزایا معلمان حقوق و مزایای مادی نیز دارند. به موجب فعالیتی که معلمان دارند علاوه بر دستمزد که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد تسهیلاتی برای آنان در نظر گرفته شده است. از ارتقا رتبه، ارتقاء جایگاه شغلی، وام و تسهیلات قرض الحسنه، عیدی و پاداش و برخورداری از معافیت در پرداخت ها در هنگام سفر و همچنین بسیاری از تسهیلاتی که فروشگاه های خصوصی و دولتی برای آن‌ها در نظر گرفته است مهم‌ترین حقوق و مزایای مادی برای آنان محسوب می‌شود. معمولاً معلمان به واسطه همین مزایا دوران بازنشستگی بهتری نیز دارند و به اعتبار تجربه ای که به دست می‌آورند امکان ادامه فعالیت در نهادهای خصوصی و غیر انتفاعی نیز بعد از دوران بازنشستگی برای آنان امکان پذیر است.
در خصوص بازنشستگی معلمان هم مانند سایر مشاغل داشتن حداقل سی سال تجربه تدریس با بیمه و داشتن سن بیش از پنجاه سال الزامی است. در صورتی که معلمان علاقمند باشند و همچنین نیاز به حضور آن‌ها باشد با درخواست معلم مدت خدمت آنان تا 5 سال بیشتر نیز تمدید می‌شود.

 شرایط لازم برای کسب جایگاه معلم
 هر چند که در دوران جدید استخدام معلمان با توجه به تحصیل آن‌ها در دانشگاه های تربیت معلم صورت می گیرد اما به صورت جدی می توان گفت تخصص مهم ترین راه برای رسیدن به جایگاه دبیری است. دانشگاه های تربیت معلم و فرهنگیان در کنکور سراسری اقدام به تعیین ظرفیت خود و همچنین مشخص نمودن شرایطی برای علاقه مندان می کنند. شرایط ورود به دانشگاه های فرهنگیان و تربیت مدرس علاوه بر شرایط عمومی که معمولا برای همه رشته ها یکسان است، شرایط خاصی نیز مانند شرط معدل، شرط گزینش و همچنین شرط کسب رتبه لازم برای ورود به این رشته نیز اعمال می شود.
  علاوه بر این راه آموزش و پرورش برای رفع کمبود نیروی خود ممکن است از بین فارغ التحصیلان افرادی را انتخاب کند که به آزمون های استخدام رسمی آموزش و پرورش مشغول است. آزمون‌های استخدامی هر چند سال یکبار و به اقتضای نیازی که دبیر در مدارس احساس می‌شود برگزار می‌شود که از بین فارغ التحصیلان بسیاری از رشته ها آزمونی با منابع مشخص گرفته می‌شود. این نوع استخدام نیز در دفترچه استخدامی آزمون شرایطی را برای داوطلبان در نظر گرفته است و معمولا هزینه ای نیز برای شرکت در آزمون از داوطلبان دریافت می‌کند.
 سومین راه نیز تغییر شغل است. گاهی افراد به واسطه شغلی که دارند درخواست استخدام در آموزش و پرورش می کنند. در صورتی که ۱۰ سال سابقه کاری موفق و مرتبط داشته باشند و در گزینش و مصاحبه آموزش و پرورش بتوانند موفق شوند،  به راحتی می توانند شغل خود را تغییر داده و به شغل دبیری مشغول شوند.

درآمد و حقوق معلمان
خلاف آنچه بازنمایی می شود درآد معلمان چندان هم ناعادلانه نیست. شاید در ابتدای کار معلمان درآمد چندانی برای آنانا نداشته باشد اما با گذشت زمان و کسب تجربه و افزایش سنوات و همچنین ارتقا شغلی و پیچیدگی شغل درآمد خوبی از آن معلمان خواهد شد.
مزیت معلم نسبت به دیگر مشاغل در ساعات فراغت معلم است. معلمان معمولا ساعت فراغت از کار زیاد تری نسبت به سایر مشاغل دارند که همین موضوع زمینه مشغول شدن با کارهای دیگر را برای آنان فراهم می‌آورد. البته که حقوق معلمان باید به میزانی باشد که اوغات فراغت معلم صرف مطالعه علوم جدید شود اما در حال حاضر درآمد معلمان خصوصا در شهرستان ها و با توجه به هزینه های زندگی تا حد زیادی رضایت بخش است.
به طور کلی معلم جایگاه ویژه ای در بین مشاغل در کشور های مختلف اعم از ایران دارد و شرایط پیچیده ای نیز برای این شغل وجود ندارد. کافی است افراد علاقه و تخصص کافی برای حضور در این شغل را کسب کنند تا با موقعیت های فراوانی برای استخدام و فعالیت رو به رو شوند.