آشنایی با مشاغل آموزش

از دیرباز تا به امروز انسان ها همیشه به مقوله آموزش توجه وافری داشته و آن را مهم ترین راه انتقال تجربه، فنون و توانایی های مختلف می دانسته اند. اما باید به این نکته توجه داشت که موضوع آموزش در گذر زمان دچار تطور و تحول شده است. به واقع مقوله آموزش از یک موضوعی که به صورت کاملا سنتی و سینه به سینه منتقل می شده، به یک نهاد و امر نهادی بدل شده است.

این تحول نیز مجرد از سایر تحولات در علوم مختلف نبوده و به نوعی از زمانی که بشر نگاهی نو به همه مقوله ها و موضوعات ارائه نمود مسئله آموزش نیز دستخوش تغییرات فراوانی گردید‌. در حقیقت آموزش از جایگاهی سنتی، محدود و بسته به موقعیتی رفیع و نهادینه شده در تمام جوامع بشری رسیده است. امروزه یکی از مهم‌ترین شاخصه های توسعه هر جامعه ای، میزان توسعه مقوله آموزش نهادمند در آن جامعه است.

حال باید از زاویه دیگری نیز وارد بحث شد.

به واقع امروزه موضوع آموزش آن قدر در جوامع، مهم و حیاتی شده که مجموعه گسترده ای از مشاغل حول آن پدید آمده اند. در حقیقت امروزه دسته بندی کلی در زمینه مشاغل داریم تحت عنوان مشاغل آموزشی یا مشاغل حوزه آموزش. ناگفته پیداست که رسالت این حیطه از مشاغل بحث آموزش است.

 حول موضوع آموزش نیز مشاغل بسیار زیادی پدید آمده است زیرا صاحبان تکنولوژی و صنایع بسیار بزرگ و حتی غول های حوزه فناوری به این اعتقاده استوار گشته‌اند که هزینه کردن برای مقوله آموزش نه تنها صرفِ یک هزینه نبوده که نوع بسیار خوبی از سرمایه‌گذاری است.

توجه  شرکت های بزرگ به موضوع آموزش، این مسئله را به یک نهاد قوی و همچنین تجارتی پر سود برای صاحبان و فعالین این عرصه بدل نموده است. تصدیقی بر این نکته نیز آمارهایی است که ارائه شده و طبق آن برخی شرکت های بزرگ برای مقوله آموزش و توسعه نهادها و مشاغل آموزشی صدها میلیون دلار هزینه کرده اند.

بنابراین در این یاداشت تلاش می‌کنیم تا ابتدا دسته بندی مشخصی از مشاغل این حوزه داشته باشیم و سپس به بررسی بازار کار مشاغل آموزشی بپردازیم. همواره در دسته بندی مشاغل معیاری مورد بررسی است که این معیار می‌تواند موضوع هر شغل یا حیطه عملی در آن شغل باشد. انتخاب هر یک از این دسته بندی‌ها ممکن است اجازه ورود برخی از مشاغل را به حوزه‌های مختلف دهد به همین دلیل هم ما از ارائه یک دسته بندی جامع و مانع دور می‌کند اما اگر یک معیار را در نظر گرفت حداقل می‌توان امیدوار به توضیح بهتر و دسته بندی بهتر مشاغل بود.

دسته بندی های شغلی در حیطه مشاغل آموزشی

کارشناس آموزش

به عنوان اولین نکته در این بخش می توان به کارشناس آموزشی اشاره نمود. در حقیقت یک کارشناس آموزشی فردی است که با بررسی های علمی نیازهای آموزشی مجموعه افرادی که در حیطه خاصی فعالیت می نمایند را شناسایی می کند. حال پس از تشخیص نیاز، می بایستی به تجویز مناسب ترین و متعادل ترین رویه آموزشی بپردازد. برای انجام ارزیابی های کلی و همچنین تعیین اهداف کوتاه، میان و بلند مدت می بایستی مبادرت به تهیه تقویم آموزشی نماید. مشورت و هماهنگی با نهاد‌های آموزشی مختلف و در نهایت همکاری با نهادی آموزشی بر اساس نیاز کارکنان. این عمده وظایف یک کارشناس آموزش است که تا حدی حیطه کاری او را مشخص می‌کند. در حال حاضر کارشناسان آموزش در مدارس، دانشگاه‌ها و نهاد‌ها و سازمان‌های آموزشی مانند کلاس‌های خصوصی یا آموزش و پرورش فعالیت می‌کنند.

مدیر امور آموزشی

در واقع یک مدیر امور آموزشی به تمام فرآیندهای آموزشی که در طی یک دوره مشخص برای متقاضیان طراحی و اجرا شده نظارت دارد. وی به تعیین سیاست های کلی آموزشی پرداخته و با تیم همکار خود به تحلیل نیازهای آموزشی مجموعه می پردازد.

از زاویه دیگر نیز باید عنوان نمود که از نظر چارت تشکیلاتی و اداری مسئول اصلی و محوری بخش آموزش مدیر امور آموزش است. که تمام مراحل باید به تایید وی رسیده و سپس وارد پروسه های اجرایی گردد. در واقع مدیر امور آموزشی در مراکزی ایجاد می‌شود که صرفا به امر آموزش می‌پردازد مانند دانشگاه‌ها و یا مدارس و یا موسسات خصوصی آموزشی.

ارائه دهندگان آموزشی

حال پس از بررسی ها و نیازسنجی های انجام شده توسط کارشناس و تایید آن توسط مدیر با افق های کلی آموزشی، برای تحقق آموزش مدنظر تیم مدیریت آموزشی به ارائه دهنده آموزشی نیاز داریم. که این ارائه دهنده یا ارائه دهندگان آموزشی فرد یا افرادی هستند که با استفاده از روش‌ها و ابزارهای نوین آموزشی به انتقال مفهوم یا مفاهیم مدنظر می پردازند.

در واقع نقش حیاتی و اساسی برعهده همین ارائه دهندگان آموزشی است که چکیده ای مفید از مطالب را طی یک دوره آموزشی در دسترس متقاضیان قرار دهد. این ارائه دهندگان می‌توانند معلم، مدرس دانشگاه، یا مدرس موسیقی و مدرس زبان و غیره باشند.

کارشناس تکنولوژی آموزشی

یکی دیگر از حیطه هایی که ذیل مشاغل آموزشی می توان آن را تعریف نمود کارشناس تکنولوژی آموزشی است. در حقیقت یکی از اساسی ترین موضوعات، به‌‌روز بودن و همچنین استفاده بهینه از تکنولوژی های روز دنیا در جهت انتقال مفاهیم و آموزش است.

مسئله آموزش دارای یک روند خطی و ثابت نبوده و نمی‌توان بدون تغییر و تحول اثرات مداومی از آن دریافت نمود به واسطه همین امر حیطه علمی و تحصیلی خاصی تحت عنوان کارشناس تکنولوژی آموزشی ایجاد شده استکارشناس تکنولوژی آموزشی در طی دوران تحصیل می آموزد که چگونه با استفاده از روش های نوین و ابزار جدید بهره آموزشی را بالا ببرد. در حال حاضر یک رشته دانشگاهی هم به گرایش های رشته علوم تربیتی با این عنوان افزوده شده‌ است که نشان از اهمیت کارشناس تکنولوژی آموزشی است.

کارشناس آموزش فرهنگی

حال اگر بخواهیم کمی ریزتر و دقیق تر مسائل را مورد مو شکافی قرار دهیم باید ذیل موضوعات مختلف مسئله آموزش را مورد واکاوی قرار دهیم. یکی از این مسائل مهم که در ذیل بحث، تعریف می شود آموزش در موضوعات فرهنگی است. فرهنگ به مثابه مجموع دستاوردهای معنوی یک ملت و جامعه یکی از جهت دهنده های اساسی و اصلی در جهت حرکت جوامع است. به واقع هر چه جوامع برروی ارتقا، پیشرفت و اصلاح فرهنگی خود پیش روند باز هم جایی برای قدمی فراتر نهادن وجود خواهد داشت.

کارشناس یا متخصص آموزشِ فرهنگی با شناخت کامل خود از روندهای نوین آموزشی و همچنین شناخت کافی و وافی از مقوله فرهنگ به ارتقا فرهنگ عمومی و یا فرهنگ در حیطه ای خاص از طریق آموزش های لازم اقدام به عمل می‌آورد. معمولا این کارشناسان به صورت رسمی به استخدام دولت در می‌آیند و جز پژوهشگری زمینه دیگری برای فعالیت خارج از مشاغل دولتی برای آن‌ها وجود ندارد.

مسئول آموزش و توسعه‌ی نیروی انسانی

یکی از شاخصه های جدی در بحث توسعه، موضوع نیروی انسانی و به خصوص نیروی انسانی متخصص است. فی‌النفسه وجود نیروی انسانی که قابلیت بهره وری را داشته باشد خود از شاخصه مهم حرکت جوامع به سمت توسعه است، حال بسیاری از جوامع در تلاش هستند که نیروی انسانی مستعد خود را در زمینه های مختلف و مورد نیاز آموزش داده و بر توانایی های او بیافزایند.

این عمل توسط مسئولین و کارشناسانی صورت می پذیرد که سال‌ها به مطالعه و پژوهش در زمینه چگونگی افزایش بهره‌وری نیروی انسانی مشغول بوده اند و با بهره بردن از تجربیات کارشناسان تکنولوژی آموزشی در جهت تسهیل و تعمیق این آموزش ها پیش می روند.

با چه تحصیلاتی می‌توان وارد حیطه های مختلف مشاغل آموزشی شد

در این قسمت باید به بررسی این نکته بپردازیم که کدام یک از رشته های تحصیلی امکان اشتغال در حیطه مشاغل آموزشی را فراهم نمی نماید. ابتدا به حیطه کارشناس امور آموزشی و مدیر آموزش می پردازیم. در بسیاری از اطلاعیه هایی که به منظور جذب کارشناس و یا مدیر آموزش منتشر می گردد فقط به مقطع تحصیلی، به طور مثال لیسانس یا فوق‌لیسانس اشاره می گردد اما گاها و بعضا از رشته هایی چون شاخه های مختلف علوم تربیتی هم نام برده می شود.

در حیطه تکنولوژی آموزش باید گفت که همه افراد شاغل در این حیطه دارای مدرک عنوان تحصیلی با همین نام یعنی تکنولوژی آموزشی هستند. در حیطه آموزش های فرهنگی و منابع انسانی هم از دانش‌آموختگان رشته‌های مدیریت و علوم تربیتی نیز استفاده می شود.

از منظر وضعیت اشتغال و بازارکار به طور کلی می توان گفت که چشم انداز بسیار مثبتی برای اشتغال دانش‌آموختگان این حیطه ها پیش بینی می شود زیرا در کشور ما طی سال‌های اخیر اهمیت آموزش بیش از پیش برای مسئولان، مدیران و حتی افراد عادی جامعه جا افتاده است. به طور کلی همانطور که شرحی بر آن رفت وضعیت اشتغال در حیطه مشاغل آموزشی مناسب است. از منظر درآمد نیز اکثر افراد در حیطه های دولتی مَشغول بکار بوده و ذیل قانون جامع مدیریت خدمات کشوری تعریف می گردند.

فعالین در بخش خصوصی نیز بسته به میزان تخصص، تجربه و جایگاه شغلی خود درآمدهایی بالاتر از میزان متوسط پرداختی های مشاغل دیگر خواهند داشت. معمولا هم افراد با عنوان معلم خصوصی در همه رشته‌ها چه تحصیلات دوران مدرسه و چه تحصیلات عالیه به کار مشغول می‌شوند و در برخی از مشاغل مانند آموزش زبان و موسیقی هم امکان کار به صورت خصوصی و آزاد فراهم است.

در سایر کشورها و به ویژه کشورهای توسعه یافته درصدهای بالایی از بودجه های کلی خود را به مشاغل آموزشی و بخش آموزش اختصاص می‌دهند تا جایی که شرکت های بزرگ و مطرح بودجه های چند‌ صد میلیون دلاری در اختیار برنامه ریزان حوزه آموزش قرار می‌دهند.