آشنایی با مشاغل انرژی

مقوله مشاغل انرژی از دیرباز مورد توجه انسان ها بوده است. انسان‌ها همواره در پی یافتن منابع جدیدی، که بتوان از آن‌ها به عنوان انرژی استفاده نمود نیز بوده اند. در ابتدای راهِ ساخته شدنِ تمدن‌های بشری، انسان‌ها بیشترین یا به نوعی تمام تمرکز و تلاش خود را در جهت بهره‌برداری حداکثری از منابع طبیعی در دسترس‌شان معطوف می‌‌کرده اند.

اصولا این منابع انرژیِ طبیعی شامل خورشید، نیروی باد وغیره بوده است. و انسان‌ها تمام برنامه‌ریزی های کاری و امورات جاری زندگی‌شان را بر‌پایه بهره‌ی هر چه بیشتر از این منابع استوار کرده‌ بودند. رفته‌ رفته و با پیشرفت های صورت گرفته و تحولات شگرف در دانش بشری، امکان بهره‌برداری بیشتر از منابع انرژی اصطلاحا سنتی بیشتر شده و همچنین منابع جدیدی چه به صورت طبیعی و چه به صورت سنتز شده توسط بشر نیز در دسترس قرار گرفته‌اند.

جستجوی انسان‌ها جهت یافتن منابع انرژی راهی پر از پیچ و خم را طی نموده است. از ساختن وسایلی جهت استفاده از انرژی خورشیدی تا ساخت وسایلی جهت تبدیل ذغال‌سنگ به نیرو‌ محرکه و یا گرما. از استفاده از انرژی باد برای به حرکت دراوردن بادبان‌ها و چرخ آسیاب ها تا استفاده از انرژی هسته‌ای جهت تولید صورت دیگری از انرژی، بنام انرژی الکتریکی.

قاعدتا نیاز مبرم انسان به انرژی جهت انجام ساده‌ترین امور روزانه تا پیچیده ترین فرآیندها در آزمایشگاه، موجب شکل گرفتن مشاغل و فرصت‌های زیادی حول موضوع انرژی شده است. به همین دلیل هم انرژی در دنیا به یک صنعت بزرگ تبدیل شده است که مشاغل زیادی حول آن ایجاد شده است. در این یادداشت برآنیم تا به معرفی مشاغل حوزه انرژی بپردازیم و توضیحاتی در خصوص آن ارائه دهیم.

فرصت‌های شغلی ذیل مقوله مشاغل انرژی

مهندسی نفت

یکی از عظیم‌ترین منابع انرژی که بشر آن را کشف و استفاده نموده، نفت است. مایعی که بسیاری از روندهای زندگی بشر را به شکلی برگشت‌ناپذیر و تا همیشه تغییر داد.

منبعی برای انرژی، تولید نیرومحرکه و بسیاری از چیزهای دیگری که انسان‌ زندگی را بدون آنها نمی‌تواند تصور نماید. در واقع مهندسی نفت حیطه ای از علوم مهندسی بوده، که علم بررسی هیدروکربن‌ها نیز نامیده می‌شود. خواه این هیدروکربن ها نفت یا گاز باشد.

تلاش‌ها و فرآیندهای انجام شده در زیرِ لایه‌های مختلف زمین، بخش یا قسمت بالادستی صنعت نفت و گاز نامیده می‌شود. که خود مشتمل است بر مراحل اکتشاف و تولید هیدروکربن‌ها. همچنین فرآیندها و فعالیت‌هایی که پس از اکتشاف نفت و انتقال آن به سطح زمین صورت می پذیرد را در قالب بخش پایین‌دستی صنعت نفت و گاز تعریف می‌نمایند. که این بخش نیز خود مشتمل است بر فرآیند پالایش هیدروکربن‌ها و روانه ساختن آن‌ها به بازارها و رساندن آن به دست مشتریان.

بررسی های علمی در جهت اکتشاف و نیز علم مهندسی نفت، نیرو محرکه اصلی در فعالیت‌هایی است که جهت کشف و انتقال نفت و گاز به سطح زمین صورت می‌پذیرد و تمرکز این علوم در جهت افزایش استخراج و ایجاد توجیهی اقتصادی در فرآیند استخراج هیدروکربن ها، از لایه‌های مختلف زمین و دست یافتن به منابع عظیم زیرزمینی است. با این شرح که علومی چون زمین‌شناسی نفت و فیزیکِ زمین در جهت توضیح و توصیف سنگ های مخازن هیدروکربن ها تلاش دارد.

درصورتی که علم مهندسی نفت به بررسی مقدار و حجم قابل استخراج این هیدروکربن‌ها می‌پردازد. آن هم با بهره بردن از اطلاعاتی در جهت شناخت و تخمین رفتارها و فرآیندهای فیزیکی هیدروکربن‌ها به خصوص نفت و نیز گاز موجود در فضای متخلخل و در حال فشار بالا می‌پردازد.

تلفیق تلاش های صورت گرفته توسط متخصصان زمین شناسی و مهندسین نفت، طول عمر هیدروکربنی، راه‌های گسترش و توسعه و تخلیه آن را مشخص می‌نماید. این مسئله به واقع در تعیین شاخصه های اقتصادی هم بالاترین میزان اثرگذاری را با خود به همراه دارد. برای تبدیل شدن به یک مهندس نفت موفق نیازمند کسب دانش در زمینه‌های بسیاری هست. رشته‌هایی مانند فیزیکِ زمین، ارزیابی سازند، حفاری، زمین شناسی نفت، شبیه‌سازی مخزن، اقتصاد، مهندسی چاه، سیستم‌های تولید مصنوعی و مهندسی تجهیزات نفت و گاز.

مهندسی فناوری هسته‌ای

در واقع مهندسی هسته ای به موضوعاتی پیرامون به‌وجود آوردن انرژی هسته ای، تحت کنترل درآوردن و بهره بردن هر چه بهتر و بیشتر از این انرژی می پردازد. علم مهندسی هسته ای رابطه تنگاتنگی با علم ایجاد راکتور‌های هسته ای و طریقه ساخت و بهره بردن از آنها دارد.

یک مهندس هسته ای فردی است که مسئولیت ساخت و افتتاح امن و با بهره‌ی نیروگاه‌های هسته‌ای است و نیز مسئولیت‌هایی در زمینه بازیافت و بازفرآوری سوخت، مدیریت پسماندهای هسته‌ای، از رده خارج نمودن و یا انهدام نیروگاه‌ های هسته‌ ای با تکنولوژی قدیمی و نیز محفاظت انسان‌ها و طبیعت در برابر  تشعشعات رادیواکتیو دارد.

 در حقیقت یک مهندس هسته ای با بسیاری از علوم و تکنولوژی های روز دنیا آشنا بوده و توان طرح و بهینه نمودن فرآیندها و وسایل را داشته و نیز توانایی‌هایی در جهت راه اندازی و حفاظت شان دارد.

مهندس هسته ای

می تواند با مواد هسته ای و تشعشعات رادیو اکتیویته ناشی از آن‌ها به طرزی درست و کم خطر فعالیت نموده و همچنین در فرآیند جابجایی این مواد از مکانی به مکان دیگر و مراقبت و حفاظت از کارکانان در برابر تشعشعات کوشا و پرتوان باشد.

مهندسی شیمی

رشته مهندسی شیمی یکی از شاخه های علوم مهندسی است. این رشته دارای گرایش های گوناگون و متنوعی است. به واقع مهندس شیمی فردی است که تحقیقات و نتایج آزمایشگاهی متخصصان علم شیمی را وارد صنعت می کند. در حقیقت بسیاری از آن یافته ها را به صورت عملی و صنعتی در آورده و به خدمت می گیرند.

البته هدف از آوردن مهندسی شیمی در دسته مشاغل انرژی برای توضیح بخشی از این حیطه از علم که در واقع بخش زیادی از آن را نیز دربرمی‌گیرد، است. که آن هم عبارت از موضوع انرژی و فرآینده های شیمیایی مربوط به آن است.

به بیان دقیق‌تر یکی از پایه‌ای ترین علومی که با بحث انرژی در ارتباط تنگاتنگ است همین علم شیمی و مهندسی شیمی است‌ که اولی در بحث توضیح و توجیه فرآیندها و دیگری در طراحی و اجرای فرآیندها و ساخت راکتورهای موردنیاز فرآیندها نقشی اساسی دارند. از نمونه های بسیار پر رنگ حضور این متخصصان، بخش هایی چون پتروشیمی ها مراکز صنعتی تبدیل نفت خام به فرآورده های دیگر است.

رشته‌های تحصیلی مرتبط با فرصت های شغلی در زمینه مشاغل انرژی

همانطور که اشاره شد دانش آموختگان در رشته هایی چون مهندسی نفت، مهندسی شیمی، مهندسی فناوری هسته‌ای می‌توانند بصورت کاملا تخصصی وارد این حیطه های شغلی شوند. البته مشاغلی هم هستند که در حوزه مشاغل انرژی مدیریتی هستند و می‌توان از سایر مهندسان و متخصصان در آن‌ها بهره گرفت.

موقعیت های شغلی و بازارکار در مشاغل انرژی

به دلیل میزان وابستگی زندگی در جوامع بشری به موضوع انرژی و به طبع آن حجم بالای مبادلات مالی در حیطه این مشاغل انرژی وضعیت شغلی بسیار مناسبی برای این متخصصان وجود دارد. از دیگر سو در کشور ما به دلیل وجود منابع عظیم  انرژی، بصورت مضاعف این موقعیت ها در دسترس است.

از منظر میزان درآمد نیز باید عنوان نمود که میزان پرداختی و خدمات رفاهی کارکنان این حیطه، بسیار بالاتر از سایر مشاغل است تا جایی که حداقل دستمزد های پرداختی در این حیطه، چندین برابر پرداختی ها به سایر مشاغل است.

البته باید اشاره نمود که در کشورهای توسعه یافته نیز وضع به همین منوال بوده و سطح اشتغال و درآمد متخصصان این حوزه بیشتر از بسیاری از مشاغل بوده و هست و همه این روندها به دلیل مشترکی به نام نیاز دیرین و روز‌افزون جوامع بشری به انرژی و تولید آن گره خورده است.

درآمد مهندس نفت در کشور ما بیش از پنج میلیون تومان گزارش شده است و این درآمد در رشته‌های مهندس هسته ای هم به همین شکل است البته سقف درآمد‌ها در چنین رشته‌های معمولا نامشخص است اما بنظر می‌آید درآمد‌هایی بیش از ده میلیون تومان هم به بعضی از متخصصان پرداخت شود.

همانطور که در بخش قبل هم اشاره داشتیم مهم‌ترین مزیت مشاغل انرژی بازارکار و میزان درآمد افراد است. شاغلان این حوزه دغدغه چندان مالی ندارند. پرداخت‌های خوب در کنار مزایایی که برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود همگی دلیلی بر خوب بودن مشاغل انرژی است. اما بزرگترین عیب این مشاغل هم نوع شغلی است که افراد درگیر آن هستند. برای مثال معمولا مهندس نفت روز‌ها و یا ماه‌ها دور از خانواده و در یک محیط نه چندان مطلوب زندگی می‌کند. اگر آلودگی‌ها را به کنار بگذارید گرمای غیر قابل وصف در محیط کار بسیاری از این مهندسان گاها غیر قابل تحمل است.

در مشاغل هسته‌ای هم وضعیت به همین شکل است. معمولا نیروگاه‌ها خارج از شهر هستند و دسترسی برای بسیاری از افراد دشوار است و مجبورند روزانه چند ساعت از وقت خود را راه و جاده و خیابان بگذرانند و خطر تشعشعات و مواد رادیواکتیو هم همواره وجود دارد. به همین دلیل افرادی که وارد این شغل می‌شوند باید ابتدا نسبت به دشواری‌ها و خطرات آن آشنا باشند و سپس درصدد به حداقل رساندن آن باشند. البته مباحثی که حول ایمنی و بهداشت محیط شکل گرفته است بخش زیادی از دغدغه‌های افراد را پایان داده اما همچنان مشکلاتی برای شاغلان این حرفه‌ها وجود دارد.