آشنایی با شغل مهندس بهداشت حرفه ای

بهداشت حرفه ای که به سلامت شغلی نیز معروف است همانطور که از اسم آن مشخص است هدف آن ارتقاء سطح سلامت بهداشت در محیط کار می باشد و از جمله رشته های بهداشت شمرده می شود. افرادی که در این حرفه مشغول به کار هستند عوامل بیماری زای موجود در محیط کار را بررسی کرده و جهت کاهش این عوامل بیماری زا و حفظ سلامت کارکنان راهکار هایی را اراده می دهند.

مهندس بهداشت حرفه ای جهت کاهش عوامل بیماری زای محیط کار ابتدا عوامل بیماری زای احتمالی را شناسایی می کند و سپس بعد از بررسی و ارزیابی تلاش می کند تا این عوامل بیماری زا را در محیط حذف نماید. این کنترل و یا حذف به طرق مختلفی صورت می‌گیرد و مهندسی بهداشت حرفه‌ای وظیفه اجرایی کردن این راه‌ها را بر عهده دارد. این شغل یکی از کاربردی ترین و عملی ترین مشاغلی است که در حال حاضر در جهان وجود دارد و به دلیل گستردگی حوزه فعالیتی که دارد به آن اهمیت زیادی داده می‌شود. جالب است که بدانید در برخی از کشور‌ها سرمایه گذاری چند میلیاردی در این خصوص صورت گرفته است.
بنابراین در این یادداشت با شغل پر اهمیتی روبرو هستیم اما این که آیا این شغل در کشور ما هم جایگاه مناسبی دارد یا خیر را در ادامه بررسی خواهیم کرد.

لازم به ذکر است بدانید در صورت تشخیص مهندس بهداشت حرفه ای مبنی بر مبتلا شدن یکی از کارمندان برای تشخیص قطعی آن ها را به پزشک ارجاع می دهد. این رشت نزیکی زیادی به رشته مهندسی بهداشت محیط دارد و تا حدودی نیز وظایف این دو رشته مشترک است اما در ادامه تلاش‌ می‌کنیم تفاوت‌های این دو را نیز تا حدودی مشخص کنیم.
در این یادداشت بر آنیم تا علاوه بر معرفی رشته و شغل مهندسی بهداشت حرفه‌ای، به پرسش‌هایی که در خصوص مهارت‌ها، وظایف و بازار کار این شغل وجود دارد نیز پاسخ دهیم. در صورتی که در این شغل فعالیت می‌کنید و یا قصد ورود به این رشته را دارید تا انتها متن را دنبال کنید.

عوامل بیماری زای موجود در محل کار

به طور کلی عوامل بیماری زای موجود در محیط کار به سه دسته فیزیکی (گرما، سرما، رطوبت، انواع مختلف اشعه، فشار) ،شیمیایی (گاز، بخار) ، مکانیکی (حمل بار بیش از حد، نشستن و ایستادن های طولانی)، بیولوژیکی (ویروس، باکتری)  و روحی (ارتقا شغلی،تشویق ها و تنبیه ها) تقسیم بندی می شود.
برای مثال کارخانه‌های ذوب آهن را در نظر بگیرید محیط این کارخانه‌ها ممکن است به شدت گرم باشد و خطراطی را برای کارکنان محیط ایجاد کند و حتی ممکن است آلودگی‌هایی ایجاد شود و تنفس کارکنان را دچار مشکل کند. وظیفه مهندس بهداشت حرفه‌ای حل معضلات مربوط به این کارخانه‌هاست.
در سوی دیگر بیمارستان‌ها را می‌توان مثال زد. بسیاری از بیمارستان‌ها و فعالیت‌های بیمارستانی با دستگاه‌هایی صورت می گیرد که در معرض اشعه هستند. اشعه‌ها به شدت سلامت انسان را به خطر می‌اندازند به همین دلیل باید راهکار‌هایی برای مقابله با آن در نظر گرفت.

اما در کنار این موراد فیزیکی باید به فشار‌های روحی نیز توجه کرد. در دنیای معاصر خطرازی که فشار روحی ناشی از کار بر انسان می‌گذارد بسیار بیشتر از خطراط فیزیکی است به همین دلیل هم تلاش می‌شود تا این خطراط را به حداقل رساند.

شرح وظایف و مسئولیت های مهندس بهداشت حرفه ای

وظایف یک مهندس بهداشت حرفه ای با توجه به محل کارش متفاوت است و ممکن است در مراکز صنعتی و یا شرکت ها مشغول به کار شود اما برخی از وظایف در بین تمام مهندسین یکسان است که عبارتند از:

• بررسی و ارزیابی بخش های مختلف محیط کار و برنامه ریزی جهت بازدید دوره ای از بخش ها
• تاکید به کارمندان جهت رعایت مسائل بهداشتی و نظارت بر کار آن ها
• بررسی مشکلات بهداشتی موجود در محل کار و ارائه راه حل های مفید برای حل مشکل
• آموزش به کارکنان در زمینه رعایت بهداشت و ایجاد وسایل آموزشی مختلف مانند پمفلت و بروشور
• در پایان نیز مهندس بهداشت محیط موظف است گزارش هایی مبنی بر وضعیت بهداشتی آن شرکت و مشکلات و بیماری های موجود در آن تنظیم کند و به مدیران مربوط ارسال کند.

وظایف زیادی را می‌توان برای شاغلان این حوزه در نظر گرفت. برای مثال باید به نظارت بر محل‌های مختلف کاری بر اساس اصول حرفه‌ای ابلاغ شده از سوی سازمان‌های بهداشتی اشاره کرد. همه واحد‌های تولیدی و صنعتی موظف هستند تا این موراد را به دقت رعایت کنند. یکی از وظایف مهندسان این رشته نیز تطبیق واقعیت با این اصول است.
از دیگر وظایف مهندس حرفه‌ای باید به صدور مجوز لازم بهداشت برای مراکز مختلف هم اشاره کرد. همانطور که گفتیم هر مجموعه‌ای موظف به اخذ این مجوز‌ها و اصول آن است که این موضوع بر عهده کارشناس بهداشت حرفه‌ای است.

بازار کار مهندس بهداشت حرفه ای

افرادی که در این رشته فارغ التحصیل شده اند می توانند در مراکزی مانند مرکز بهداشت، شرکت ها، سازمان ها، کارخانه و... مشغول به کار شوند، همچنین افرادی که خواستار آموزش در این زمینه هستند می توانند مدرکشان را ارتقا دهند و در دانشگاه ها و مراکز آموزش تدریس نمایند.

البته اخیرا این رشته نیز مانند سایر رشته ها دچار رکود شده است و آزمون های کمی جهت استخدام در این رشته برگزار می شود و اگر خواستار انتخاب رشته ای هستید که در آن بیکار نباشید این رشته گزینه مناسبی برای شما نمی باشد.
اگر به آگهی‌های استخدامی در این زمینه توجه کرده باشید احتمالا متوجه خواهید شد چندان نمی‌توان به شاغل شدن در این کار دل بست البته این موضوع در بسیاری از مشاغل وجود دارد اما در این رشته شکل بیشتری به خود گرفته است. بنابراین توصیه می‌کنیم در صورت علاقه حتما مهارت‌ها و توانایی‌های خود را به سطح مطلوبی برسانید تا بتوانید از اندک فرصت های شغلی این حوزه استفاده کنید.

حقوق و درآمد مهندس بهداشت حرفه ای

حقوق و درآمد این افراد به تناسبی محلی که خدمت می کنند متفاوت است، به طور کلی افرادی که در بخش های دولتی مانند بیمارستان ها و مراکز بهداشت مشغول به کار هستند ماهیانه حقوق مشخص و ثابتی را دریافت می کند اما افرادی که در مراکز خصوصی فعالبت می کنند حقوقشان براساس میزان سابقه و تجربه و محل کار متفاوت می باشد. اما در حالت کلی میزان درآمد این رشته متوسط است و به نسبت سختی های آن حقوق و مزایای کمی را دریافت می کنند.
این شغل نیز مانند مهندسی بهداشت محیط مورد توجه چندانی قرار نگرفته است و میزان درامد شاغلان نیز تابعی از میزان اهمیتی است که در هر کشور به موضوع مورد مطالعه آن داده می‌شود و چون هنوز برنامه ریزی دقیقی برای این حوزه صورت نگرفته است اغلب شاغلان با درآمد‌های نسبتا پایینی مشغول به کار هستند.
در کشور‌های اروپایی مانند آلمان و سوئیس توجه به این رشته بسیار زیاد است به صورتی که برای برخی از شاغلان درامد چند صد هزار دلاری در سال در نظر گرفته شده است. حتی در برخی از سازمان‌های بین المللی نیز فارغ التحصیلان برجسته این رشته استخدام شده‌اند و علاوه بر دریافت حقوق نسبتا بالا مزایا و جایگاه اجتماعی مناسبی به دست آورده‌اند.

مهارت های شغل مهندس بهداشت حرفه ای

یک مهندس بهداشت حرفه ای برای آموزش نکات بهداشتی در یک مرکز ابتدا لازم است خودش با این موضوعات آشنایی کامل داشته باشد و بتواند آن ها را با زبان روان و ساده به کارکنان آموزش دهد و با دقت بالا وتوجه کافی به تمام مسائل بهداشتی محیط کار نظارت کند و مسئولیت خود را به درستی وکامل انجام دهد.

نکته دیگر را باید در دقت و ریز بینی این مهندسان دانست. معمولا عواملی که در محیط باعث ایجاد اختلال و یا بیماری می‌شوند به سادگی قابل شناسایی نیستند برای مثال ممکن است خطراط یک دستگاه به وضوح مشخص نباشد به همین دلیل هم نیازمند دقت خاصی است.
توانایی انجام آزمایش برای شناسایی بیماری در محیط از دیگر توانایی‌های مهندس بهداشت حرفه‌ای است.

برقرای ارتباط با مدیران و مسئولین مراکز تولیدی و همچنین سازمان‌هایی که به موضوع بهداشت محیط می‌پردازند. انجام امور بهداشت محیط و بهداشت حرفه‌ای به تنهایی امکان پذیر نیست. چرا که با یک مسئله مشخص روبرو نیستیم. هر آن چه شما در اطراف خود می‌بینید بخشی از محیط است و کنترل کردن آن وظیفه این مهندسان است. بنابراین برای موفقیت باید قادر بود دیگران را با خود همراه کرد.
یکی از مهم ترین‌ مهارت‌های مهندس بهداشت حرفه‌ای که عمدتا هم نادیده می‌گیرد توانایی آموزشی این افراد است. همواره نمی‌توان بر امور بهداشتی نظارت کرد و یا اعمال کنترل بر آن داشت. در بسیاری از مواقع نیاز است تا به گروه‌ها و مجموعه‌های مختلف اموری را آموزش داد و این آموزش مستلزم توانایی‌های خاصی است. مثلا توانایی ارائه مطالب آموزشی، گردآوری آن، ارائه نمونه گزارشات و شیوه مقابله با خطرات.
 

تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندس بهداشت حرفه ای

برای ورود به این شغل لازم است هنگام انتخاب رشته، مهندسی بهداشت حرفه ای را انتخاب کرده و بعد از قبولی در این رشته و گذراندن تحصیلات دانشگاهی در یکی از مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در این رشته مشغول به کار شوید.