آشنایی با شغل مهندس کشاورزی

کشاورزی یکی از مهم‌ترین فعالیت‌هایی است که بشر از ابتدای خلقتش انجام داده است. زمین به عنوان جان دهنده و مادر انسان‌ها مطرح بوده و کشاورزی مهم‌ترین دغدغه و مشغله انسان. با پیشرفت کشاورزی و توسعه تکنولوژی زمینه‌ای زیادی برای پیشرفت در این حوزه ایجاد شد که همه این موارد باعث تخصصی تر شدن کشاورزی شد.

کشاورزی در حال حاضر از یک فن عبور کرده و برخی آن را علم کشاورزی می‌دانند به همین دلیل هم از شاخه‌های مختلف این رشته در دانشگاه‌ها به مثابه علوم کشاورزی یاد می‌کنند البته بحث‌هایی هم حول علم بودن آن وجود دارد که موضوع مورد بحث ما نیست.
آن چه برای ما اهمیت دارد معرفی این شغل پر اهمیت است. چرا که کشاورزی یکی از ارکان مهم در اقتصاد و معیشت ما محسوب می‌شود و تولید محصولات کشاورزی به منزله تولید کالای اساسی و استراتژیک است. تولید این کالای اساسی در حال حاضر بدون نظارت مهندسان کشاورزی ممکن نیست. چرا که هم در زمینه ابزار‌ها و هم در خصوص نوع کاشت و سموم و موارد مختلفی که به آن اشاره خواهیم کرد مباحث و پیچیدگی زیادی به وجود آمده است که همه این موراد نیازمند مهندس کشاورزی است.
در این یادداشت گذری کوتاه به مهندسی کشاورزی به عنوان یک رشته دانشگاهی خواهیم داشت و سپس آن را به منزله یک شغل در نظر خواهیم گرفت که در آن موضوعاتی چون، مهارت‌ها و وظایف و همچنین وضعیت بازار کار در این رشته بررسی خواهد شد. در کنار این موراد به پرسش‌های فرعی تری چون تامین سرمایه برای ورود به این شغل هم خواهیم پرداخت.

رشته مهندسی کشاورزی

ابتدا بهتر است تا تعریفی جامع از این رشته ارائه کنیم. مهندسی کشاورزی مجموعه ای از علوم مرتبط به کشاورزی است که به کشت و پرورش گیاهان می‌پردازد. رشته های مهندسی کشاورزی از این قبیل اند:
- مهندسی منابع آب
- مهندسی خاک
- مهندسی گیاهپزشکی
- مهندسی باغبانی
- مهندسی مکانیک بیوسیستم
البته گرایشات و رشته‌های دیگری نیز وجود دارد که در طول متن به آن اشاره خواهیم نمود چرا که هدف این مقاله مباحث دیگری است بنابراین به صورت کامل به این موضوع نمی‌پردازیم.
مهندسی کشاورزی تقریبا در تمام دانشگاه‌های معتبر کشور اعم از دانشگاه تهران، بوعلی سینا، دانشگاه اصفهان، دانشگاه شیراز، سبزوار، یزد، شهید چمران خوزستان، دانشگاه یاسوج، گیلان، مازندران، تبریز و فرودوسی مشهد و غیره تدریس می‌شود. دانشجویان علاقمند می‌توانند با توجه به رتبه‌ای که در کنکور به دست می آورند وارد این دانشگاه‌های سراسری شوند. در کنار این موراد بسیاری از مراکز دانشگاهی پیام نور و آزاد اسلامی و غیر انتفاعی نیز گرایشات مختلف این رشته را تدریس می‌کنند به همین دلیل مشکلی برای علاقمندان این رشته از لحاظ محدودیت ورود به دانشگاه وجود ندارد.
جالب است که بدانید بسیاری از دانشجویان و اساتید علوم کشاورزی در کشور ما به جایگاه‌های مناسبی در این علم رسیده‌اند و حتی وارد حوزه‌های دیگری شده‌اند. برخی اساتید این رشته مانند دکتر منصور غلامی که در حال حاضر وزیر علوم است در همین رشته تحصیل کرده است و جزو اساتید معروف این رشته است که در دانشگاه بو علی سینا همدان تدریس می‌کند.

وظایف مهندس کشاورزی

دقت داشته باشید که در این یادداشت به دلیل محدودیت ما مجبوریم در خصوص وظایف مهندس کشاورزی کلی گویی کنیم. اگر بخواهیم به جزئیات آن بپردازیم باید با توجه به گرایشات مهندسی کشاورزی هر یک از آن ها را مورد ارزیابی قرار دهیم اما با این حال عمده وظایف و مهارت‌های مهندس کشاورزی به قرار زیر است:
- برنامه ریزی در خصوص روش‌های مختلف مکانیزه کردن کشاورزی
- بررسی آثار سوء استفاده از سموم کشاورزی بر گیاهان و آب و خاک
- مشاوره به کشاورزان در امر انتخاب بذر، کود، سم، نوع و روش کشت
- تهیه گزارش‌ها از وضعیت کشاورزی در هر منطقه
- فروش سموم و ابزار‌های کشاورزی
وظایف زیادی را می‌توان برای مهندس کشاورزی در نظر گرفت اما تلاش می‌کنیم در توضیح همین موارد به آن‌ها کاملا اشاره کنیم تا تصور درستی از مهندسی کشاورزی به دست آورید.
کشاورزی در حال حاضر در جهان به صورت سنتی انجام نمی‌شود آنچه ما تحت عنوان کشاورزی مدرن می‌شناسیم بسیار متفاوت از اشکال سنتی آن است. همانطور که می‌دانید هنوز هم بخش زیادی از کشاورزی ما سنتی است. به همین دلیل بیش از پیش به مهندسان کشاورزی نیاز داریم. مکانیزه کردن کشاورزی در سه سطح اتفاق می‌افتد. سطح اول آبیاری مکانیزه است. در این روش معمولا روش سنتی غرقابی کنار گذاشته می‌ود و از روش‌های تحت فشار استفاده می‌شود. در سطح دوم استفاده از ابزار‌های جدید است. ابزار‌های جدید شامل تراکتور و دستگاه‌های کاشت و برداشت است که علاوه بر کارآیی وقت و هزینه کمتری از کشاورزان می‌گیرد. مهندس کشاورزی در برخی از شاخه‌ها به تولید این محصولات می‌پردازد علاوه بر این در برخی گرایشات و مشاغل نیز مهندسان موظف هستند تا کشاورزان را با این ابزار‌ها آشنا کنند. در سطح سوم برنامه ریزی در خصوص تولید سموم کشاورزی است. امروزه سموم کشاورزی نقشی اساسی در تولیدات دارند و حتی در بخش کشاورزی سنتی هم امروزه مقادیر بسیاری سم استفاده می‌شود. استفاده و تولید این سموم نیازمند برنامه ریزی است.
استفاده از این سموم آثار مخربی بر طبیعت و همچنین گیاهان و آب دارد که البته خود جزئی از طبیعت هستند. یکی از وظایف مهندسی کشاورزی برآورد این میزان خسارت و همچنین ارائه راهکار‌هایی به منظور جلوگیری از چنین مشکلاتی است. معمولا توصیه‌هایی در این خصوص به کشاورزان می‌شود اما مهندس کشاورزی باید راهکار بهتری مانند جایگزین کردن روش‌های مختلف دفع آفات برای کم کردن استفاده از سموم پیدا کند.
مهندس کشاورزی وظیفه مشاوره به کشاورزان را نیز بر عهده دارد. گاه در جهاد کشاورزی هر منطقه مهندسانی جهت آموزش و مشاوره به کشاورزان استخدام می‌شود وظیفه این مهندسان انجام توصیه‌هایی در خصوص کاشت‌های جایگزین و شیوه‌ بهتر کاشت است. برای مثال در سال‌های اخیر مهندسان تلاش زیادی برای جایگزین کردن کشت کلزا به جای محصولاتی چون گندم بودند چرا که هم برای زمین مفید است و هم آب کمتری مصرف می‌کند و قیمت آن نیز به مراتب مناسب‌تر است.
در خصوص نوع بذر همین وضعیت برقرار است. کشت گندم، جو، برنج، یونجه، گوجه و غیره مستلزم استفاده از دانه و بذر مناسب است. به همین دلیل نیز مهندسان کشاورزی با توجه به نوع زمین‌ها توصیه‌هایی به کشاورزان در خصوص انتخاب بذر مناسب دارند.
وظیفه دیگر مهندس کشاورزی بیشتر حالت رسمی دارد به این معنا که مهندس با مشاهده محصولات کشاورزی و وضعیت کشت در هر منطقه و همچنین گفتگو با کشاورزان گزارشاتی را در خصوص وضعیت کشاورزی در هر سال تهیه می‌کند. این گزارشات به منظور برآورد میزان محصولات تولیدی، ارزیابی مشکلات کشاورزان و همچنین برنامه ریزی برای محصولات تولید شده صورت می‌گیرد. این گزارشات از آن جهت اهمیت دارد که می‌تواند در تعیین مقدار کالای مصرفی مانند گندم نقش اساسی ایفا کند.
نکته اخر این بخش فروش سموم کشاورزی توسط مهندس کشاورزی است. در حال حاضر بیشتر مهندسان این حوزه در این بخش فعالیت می‌کنند که این موضوع را در قسمت وضعیت استخدام و درآمد مهندس کشاورزی بیشتر بررسی می‌کنیم.

بررسی وضعیت استخدامی، بازار کار و درآمد

این رشته هم مانند بسیاری دیگر از مشاغل دو شکل از بازار کار رسمی و آزاد را دارد. اما یک تفاوت اساسی در آن وجود دارد و این که در این رشته لزوما استخدام رسمی شدن امر مهمی نیست. بنابراین اگر به دنبال استخدام رسمی هستید می‌توانید با دریافت مدرک دکتری در این رشته به عنوان استاد در دانشگاه‌های مختلف تدریس کنید و یا به استخدام وزارت کشاورزی و سازمان‌های زیر نظر آن درآیید. حقوق کارکنان این حوزه هم بیش از دو میلیون تومان و گاه تا ده میلیون تومان است.
اما نکته‌ای که در ادامه خواهیم گفت شما را وسوسه می‌کند که زیاد به استخدام شدن هم دل نبندید. اگر قصد دارید وارد این رشته دانشگاهی شوید به یک موضوع دقت ویژه ای کنید شما باید یا کشاورز باشید و یا در منطقه ای زندگی کنید که امکان انجام امور کشاورزی وجود داشته باشد. این موضوع شانس شما را برای موفقیت و افزایش درآمد بسیار زیاد می‌کند. البته در برخی از رشته‌ها مانند مهندسی ابزار آلات چندان اهمیتی به فاکتور‌های ما داده نمی‌شود.
با این وجود چون کار‌های این حوزه از تنوع بسیار زیادی برخوردار است توصیه می‌کنیم که حتما با کشاورزی  آشنا باشید و در منطقه‌ای زندگی کنید که کشاورزی اساس زندگی مردم است. معمولا در این مناطق نیاز به مهندسان کشاورزی بسیار احساس می‌شود. مهندسان کشاورزی که در بخش خرید و فروش سموم و محصولات کشاورزی فعالیت می‌کنند در صورت برقرای شرایط می‌توانند در سال چند صد میلیون درآمد داشته باشند. برای مثال استانی مانند فارس را در نظر بگیرید که در جای جای آن کشاورزی صورت می‌گیرد. طبق گزارشات برخی از مهندسان کشاورزی که در این استان اقدام به دایر کردن موسسه خدمات کشاورزی کرده‌اند و سالانه چند میلیارد درآمد دارند. البته این موراد استثناست اما در صورتی که شما بتوانید مجموعه ای از مهندسان کارآمد را ذیل یک موسسه خدماتی جمع کنید و ارتباط موثر و مداومی با کشاورزان برقرار کنید امکان رسیدن به این درآمد کاملا در دسترس است.
بنابراین در رشته مهندسی کشاورزی ما با یک حوزه کار گسترده و پر درآمد روبرو هستیم که علاقمندان این رشته می‌توانند با تحصیل در گرایشات مختلف آن به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا کنند