آشنایی با شغل و رشته مهندسی نفت

کشف نفت زمینه ایجاد مشاغل زیادی را فراهم آورده است. کشور ما و بیشتر کشور های همسایه دارای منابع غنی نفت و گاز هستند. بیش از صد سال از آغاز حفاری های نفتی در در این منطقه می‌گذرد و جهت توسعه این صنعت باید از متخصصان کارآمد حوزه نفت بهره برد. این متخصصان همه زمینه‌ها از اکتشاف تا بهره‌برداری نفت دخیل هستند.

مهندسی نفت یکی از بهترین رشته‌هایی است که متخصصان این حوزه را تربیت می‌کند. مهندسی نفت در گرایش‌های مختلف در دانشگاه‌های ما تدریس می شود. از دانشگاه‌های تخصصی تا دانشگاه های معتبر کشور و برخی مجتمع‌های فنی و حرفه‌ای.
در این یادداشت بر آنیم تا با معرفی این رشته بهترین‌ دانشگاه‌ها، شرایط قبولی، بازار کار مهندسی نفت، انواع مهندس نفت، وظایف  مهارت های لازم در آن و همچنین اطلاعاتی در خصوص شرایط استخدامی و میزان درآمد آن‌ها ارائه دهیم. عمده سوالاتی که در مورد مهندسی نفت وجود دارد در خصوص موضوعات فوق است.
آیا استخدام مهندسان نفت قطعی است؟ محل کار مهندسین کجاست؟ چند سال باید خدمت کنند؟ امکان اشتغال در چه شهر‌هایی فراهم است؟ آیا تحصیل در این رشته دشوار است؟ حقوق دریافتی مهندسین نفت به چه میزان است؟ بنابراین اگر با چنین پرسش‌هایی روبرو هستید، ادامه متن را به دقت مطالعه کنید.

معرفی شغل مهندسی نفت

از نظر بسیاری مهندسی نفت یکی از مشاغل دشوار محسوب می‌شود چرا که همواره باید در شرایط کاری دشواری قرار داشته باشد. برای یک تعریف کلی از مهندسی نفت باید گفت؛ مهندسی نفت روش کشف، اکتشاف، استخراج و بهره‌برداری نفت و گاز در شرایط مختلف است.
البته برای تخصصی شدن این شغل هر مرحله از این فرآیند نفتی به مهندسین خاصی واگذار شده است که در ادامه آن‌ها را توضیح خواهیم داد. عمده مهندسان نفت در حال حاضر در شهر های جنوبی مشغول فعالیت هستند. زندگی در این شهر‌ها برای بسیاری دشواری‌های خاصی دارد. علاوه بر این موضوع محل کار این مهندسین نیز متفاوت با سایر مشاغل است به همین دلیل ورود به این شغل متناسب افرادی است که به راحتی بتوانند با این شرایط کنار بیایند.
مهندس نفت به نظارت بر روند استخراج نفت می‌پردازد. در کنار این موضوع تمام اموری که باعث بهتر شده فرآیند بهره‌برداری می‌شود بر عهده مهندس نفت است. مهندسی نفت با علوم مختلف ریاضی، آزمایشگاهی و اقتصادی آشنا می‌شوند و به دلیل این تخصص در روند استخراج دخالت می کنند. دخالت بدین معنا که با تزریق عناصر مختلف به مخاز نفتی سرعت پمپاژ را بیشتر می‌کنند.
بنابراین عمده وظایف مهندس نفت به نظارت بر روند اکتشاف و استخراج نفت، نظارت بر نصب و فرآیند کار منصوبات بر چاه ها و مخازن نفتی، تلاش برای استخراج و اکتشاف راحت تر و ارزیابی هزینه‌های خروج نفت.
 

تحصیلات و دانشگاه‌های مهندسی نفت

مهندسی نفت مورد استقبال بسیاری از دانشجویان است. معمولا دانشجویان با تصور این که در آینده یک شغل پر درآمد و تضمینی داشته باشند رقابت زیادی برای این رشته می کنند. دانشگاه‌های مختلفی مانند تهران، تربیت مدرس، صنعت نفت آبادان، سمنان، گرمسار، دانشگاه خلیج فارس بوشهر، شاهرود، فردوسی مشهد،  علم و صنعت، شریف، صنعت نفت اهواز، شهید باهنر کرمان و امیر کبیر در حال حاضر از معتبر ترین دانشگاه‌هایی هستند که رشته مهندسی نفت بدون گرایش تخصصی را ارائه می‌دهند. بسیاری از مجتمع‌های فنی، مراکز غیر انتفاعی و آزاد نیز گرایشات مختلف این رشته که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت را تدریس می‌کنند.

گرایش‌های مهندسی نفت

- مهندسی اکتشاف
- مهندسی مخازن هیدرو کربنی
- مهندسی بهره برداری
- مهندسی حفاری
در گرایش مهندسی اکتشاف همانطور که از نامش پیداست عمدتا به مسائل مربوط به کشف پرداخته می‌شود. عمده اکتشافات به وسیله این مهندسان و مهندسان زمین شناس صورت می‌گیرد. معمولا در این رشته روش‌های ایجاد و شکل گیری منابع نفتی و عملیات اکتشاف و تخمین به وسیله دستگاه های مختلف صورت می‌گیرد. عمده دروسی که دانشجویان این گرایش مطالعه می‌کنند مربوط به زمین شناسی است. فسیل شناسی، کلیات زمین شناسی، دروسی در خصوص چاه‌های نفت و غیره عمده مطالبی است که اراده می‌شود. بنابراین اگر علاقه زیادی به زمین شناسی دارید این گرایش را انتخاب کنید.
در گرایش مهندسی مخازن عمدتا هدف مطالعه مخازن کشف شده است. باید شکل این مخازن مشخص شود و طرح‌هایی برای برداشت ارائه گردد. در واقع این گرایش به دنبال راهی به صرفه و یا به صرفه ترین راه ممکن برای ارائه یک طرح جهت بهره برداری از مخازن اکتشافی است.
معمولا در جریان اکتشاف و مهندسی مخازن اطلاعاتی در خصوص سفره‌های زیر زمینی نفتی جمع آوری می‌شود. مهندسی بهره‌برداری بیشتر شامل کار عملی و همچنین یافتن راه‌هایی برای بهره‌برداری بهتر در حین انجام کار است. بنابراین این رشته نسبت به دو گرایش قبلی جنبه عملی بیشتری دارد و مهندس باید در جریان و فرآیند تولید قرار بگیرد.
حفاری چاه‌های نفتی دشواری های خاص خود را دارد. بسیاری از مخاز نفتی در دل دریا ها قرار دارند و حفاری در این مناطق بسیار سخت است. رشته مهندسی حفاری نفت جهت آموزش نیروی لازم برای حفاری چاه‌های نفتی و مدیریت این حفاری‌ها و همچنین بهبود دستگاه‌های حفاری برای استقرار بهتر و همچنین امکان حفر بهتر ایجاد شده است. معمولا این رشته را دشوارترین رشته مهندسی نفت می‌دانند. انواع چاه‌های تزریقی، آزمایشی و یا بهره‌ برداری توسط این مهندسین حفر می‌شود.

مهارت‌های عمومی لازم برای ورود به شغل مهندسی نفت

- توانایی کار در مناطق ناپایدار
- علاقه شدید به مهندسی نفت
- مهارت در علوم ریاضی
- علاقه به رشته‌ زمین شناسی و فیزیک
تقریبا بیش از 90 درصد مهندسین نفت در مناطق جنوبی کشور فعالیت می‌کنند. آب و هوای گرم این مناطق چندان مساعد کار کردن نیست و گاه دمای هوا به بیش از 50 درجه نیز می‌رسد. در کنار این موضوع گرد و خاک و آلودگی هوا نیز دشواری‌ای خاصی ایجاد می‌کند. معمولا افرادی که در این مشاغل مشغول به کار هستند مشکلی با زندگی کردن در چنین شرایطی را ندارند اما سایرین به سرعت شغل خود را ترک کرده اند.
در کنار این موضوع مسائل خانوادگی را نیز باید در نظر گرفت. از آن جا که این شغل پاره وقت نیست برای بسیاری از خانواده‌ها امکان حضور در شهر‌های نفت خیز وجود ندارد و مهندسین برای اشتغال باید چند ماهی خانواده خود را ترک کنند و به صورت غیر منظم و در بازه طولانی با آن ها دیدار کنند که همین مسئله مشکلات زیادی برای افراد ایجاد می‌کند.
در صورتی که مشکلی با شرایط فوق نداشته باشید احتمال استخدام شدن شما بعد از فارغ التحصیلی وجود دارد. معمولا دانشجویان ممتاز به راحتی جذب وزارت نفت می‌شوند و برخی از افرادی که علاقه زیادی به کار کردن در آن محیط را ندارند نیز در شرکت‌های خصوصی مشغول به فعالیت می‌شوند. این رشته نسبت به سایر رشته‌های مهندسی از آینده شغلی مناسب تری برخوردار است.
با توجه به نوع شغلی که گفتیم این رشته را عموما مردانه می‌دانند و در بسیاری از دانشگاه ها نیز تنها مردان پذیرش می‌شوند.

درآمد و بازار کار مهندسی نفت

همان طور که در طول متن اشاره کوتاهی داشتیم، مهندسی نفت یکی از پر مخاطب ترین رشته‌های تحصیلی در دانشگاه‌ها به حساب می آید و معمولا محصلان این رشته هم به امید استخدام در وزارت نفت فارغ التحصیل می شوند. مهندسان نفت در کشور ما به عنوان یکی از بزرگترین تولید کنندگان نفت جهان اهمیت ویژه ای دارند و محصلان آینده ای فراتر از یک کار ساده در وزارت نفت را برای خود جستجو می کنند. اما اگر بخواهیم به مشاغل معمول مهندسان اشاره کنیم با توجه به نیاز هر مجموعه و تخصص و تحصیلات مهندسان حقوقی بین سه تا هفت میلیون برای آنان در نظر گرفته شده است. البته بعضی از این مهندسان به پست های مدیریتی هم می رسند که علاوه بر افزایش قابل توجه حقوق آن‌ها جایگاه و اعتبار خاصی نیز به دست می آورند.
انتظار این که تمام فارغ التحصیلان گرایش‌های مختلف نفت مشغول به کار شوند در شرایط فعلی متاسفانه نا معقول است. برای این که احتمال افزایش اشتغال شما بیشتر شود باید چند نکته اساسی را در نظر بگیرید.

 اول آن که در یکی از بهترین دانشگاه های کشور تحصیل کنید. اساتیدی که در این دانشگاه‌ها حضور دارند اعتبار مدرک تحصیلی شما خواهند بود و هنگام درخواست اشتغال گزینش کنندگان توجه ویژه‌ای به محل تحصیل شما خواهند داشت.

 دوم این که مهارت‌های خود را بالا ببرید. در کنار دانشگاه خوب مهارت نیز اهمیت ویژه ای دارد. اگر شما در دوران تحصیلتان فعال بوده باشید، مقالات و پایان نامه خوبی نوشته باشید و با نرم‌ افزار‌های مهندسی نفت نیز آشنا باشید احتمال استخدام خود را چند برابر می‌کنید. حتی برخی مهارت را مهم‌تر از محل تحصیل می‌دانند.

سوم این که سعی کنید زبان عربی و انگلیسی را به خوبی بیاموزید. تصور کنید چند نفر از فارغ التحصیلان این رشته عربی و انگلیسی را به خوبی می‌دانند. اگر شما به این دو زبان مسلط شوید شکی نداشته باشید که در یک مجموعه بسیار خوب مشغول به کار خواهید شد و زمینه کاری نیز برای خود در سایر کشور های منطقه و جهان ایجاد خواهید کرد. علاوه بر این‌ها مزیت دیگر آشنایی با زبان های مختلف امکان ارتقا رتبه شماست. شما می‌توانید به عنوان یک مهندس نفت که تحصیلات عالیه دارد و با زبان های متعدد آشناست به پست‌های مدیریتی نیز منصوب شوید.
درآمد مهندسین نفت در سایر کشور ها به مراتب بهتر است. خصوصا در کشور های عربی به دلیل کمبود تکنسین معمولا حقوق‌های چند ده هزار دلاری در سال برای مهندسان در نظر گرفته شده است و همین امر متخصصان را تشویق می‌کند تا به مهاجرت و یا کار در این مناطق هم فکر کنند.