آشنایی با شغل و رشته مهندسی هوافضا
نوشته شده توسط
باجاب
مهندسی هوافضا، اولین بار در سال 1366 در دانشگاه امیرکبیر برای دانش آموزان رشته ریاضی و فیزیک راه اندازی شد. سید کاظم حسینی را می توانیم از افراد شاخص در این رشته بدانیم. مهندسی هوافضا دراصل یکی از شاخه های مهندسی مکانیک می باشد و بیش از صد واحد مشترک در مقطع کارشناسی دارند.
در حوزه هوا فضا با توجه به اهمیت بسیار زیادی که حس می شود توسعه بسیار زیادی نداشته ایم و این موضوع نیز به دلیل نو پا بودن این رشته است. البته در حوزه‌های خاص پیشرفت‌هایی صورت گرفته است اما نمی‌توانیم توسعه این زمینه چندان همه جانبه در نظر بگیریم. با این وجود در سال‌های اخیر این رشته طرفداران بیشتری پیدا کرده است و مهندسان داخلی نیز تلاش‌هایی برای بهبود وضعیت آن داشته اند.
هوافضا یکی از نمود‌های توسعه در جهان جدید است به همین دلیل نیز کشورهای مختلف سرمایه گذاری‌های مطلوبی در این زمینه داشته‌اند. کشور ما نیز مستلزم چنین سرمایه گذاری هاییست. اولویت سرمایه گذاری تخصص و به کار گیری نیروی انسانی در این زمینه است به همین دلیل نیز در این یادداشت بر آنیم تا با معرفی این رشته و ذکر اهمیت آن مقدمه‌ای بر توضیح این شغل افزوده باشیم.
در حال حاضر دانشگاه‌های زیادی به تدریس و ارائه این رشته می پردازند و از سوی دیگر دروسی که ارائه می‌شود بسیار کاربردی هستند و می‌تواند به دانشجویان این رشته جهت پیشرفت کمک زیادی کند. در ادامه دروس این رشته‌ها و همچنین دانشگاه‌ها معتبر هوافضا را آورده‌ایم و در نهایت هم تحلیلی بر وضعیت شغلی مهندسی هوا فضا خواهیم داشت.
دروس تخصصی مهندسی هوافضا عبارتند از :
در اینجا نیز دو دسته از دروس را می‌توان از هم تفکیک کرد اول دروسی هستند که مشخصا به پرواز و اصول مرتبط به آن می‌پردازند و دسته دیگر دروسی تخصصی هستند که بیشتر پیرامون مسائل هوا و فضا شکل می‌گیرند مانند ریاضی و برق، اما کلیه دروس این رشته به شرح ذیل است. آیرودینامیک ، مکانیک پرواز ، آزمایشگاه آیرودینامیک ، طراحی هواپیما ، تحلیل سازه ها، اصول جلوبرندگی ، زبان تخصصی ، طراحی سازه هاي هوایی، نقشه کشی ، استاتیک ، مقدمه اي بر مهندسی هوا فضا، مکانیک سیالات ، ریاضی مهندسی ، دینامیک ، ترمودینامیک، مبانی برق ، ارتعاشات ، مقاومت مصالح ، کنترل اتوماتیک ، علم مواد، انتقال حرارت ، آزمایشگاه موتور انتقال.
انواع گرایش‌های مهندسی هوا فضا
هوافضا نیز مانند سایر رشته‌ها به گرایشات مختلفی دسته بندی می شود. بیشتر گرایشات این رشته در کشور ما تدریس می‌شود و در بازار کار نیز بسیاری از مهندسان آن مورد استفاده شرکت‌ها و کارخانه‌های مختلف قرار می‌گیرند.
مهندسی هوافضا دارای چهار گرایش بوده و طی چند سال اخیر گرایش دیگری بدان اضافه شده است.
این پنج گرایش عبارتند از :
گرایش آیرودینامیک ، پیشرانش یا جلوبرندگی، سازه هوایی، دینامیک پرواز و کنترل، مهندسی فضایی
گرایش آیرودینامیک
این گرایش عمدتا به بررسی جریانات جوی بر روی پرنده‌های مختلف می‌پردازد و در واقع تعیین می‌کند که در از چه قطعه‌ای در ساخت هواپیما و سایر پرنده‌ها استفاده شود تا هنگام پرواز به مشکل برخورد نکند. این گرایش در میان دانشجویان کارشناسی ارشد هوافضا پرطرفدار بوده و باتوجه به دروس دوره لیسانس یعنی سیالات و آیرودینامیک، تقاضا برای آن بیشتر است. این گرایش در دانشگاه های ایران اساتید برجسته ای همچون دکتر طیبی رهنی و دکتر سلطانی را دارد.
گرایش جلوبرندگی
همانطور که از نام این گرایش پیداست بیشتر به امور مرتبط با حرکت و پیشرانی هواپیما می پردازد. در حال حاضر حرکت و سرعت هواپیما‌ها و پرنده‌های مختلف اهمیت بسیار زیادی دارد به همین دلیل نیز گرایشی مختص به ین موضوع شکل گرفته است که به صورت تخصصی به موتور هواپیما و سایر قطعاتی که مرتبط با سرعت و جلوبرندگی آن هستند می‌پردازد.
گرایش دینامیک پرواز و کنترل
گرایش مکانیک پرواز در مقطع کارشناسی ارشد، یکی از گرایش های هوافضایی و خاص این رشته می باشد که مشابه گرایش های کنترلی مکانیک است. از آن جا که کنترل و دینامیک پرواز اهمیت ویژه ای در سفر و حمل و نقل دارد این گرایش به صورت تخصصی به بهبود شرایط کنترل پرواز می‌پردازد. از آن جا که مكانیك پرواز از عملكرد تشكیل می‌شود و عملكرد، موضوعاتی مثل برد، مسافت، فراز و فرود، مداومت پروازی در سرعت‌های مختلف و پایداری و كنترل وسایل پرنده را بررسی می کند.
گرایش سازه های هوایی
احتمالا در خصوص سازه هواپیما و اهمیت آن شنیده‌اید در حال حاضر هواپیما‌های پیشرفته در جهان به لحاظ سازه‌ای طراحی بسیار منحصر به فردی دارند. سازه‌های هواپیما در عملکرد آن بسیار تاثیر گذار هستند. شرکت‌های مختلف سازنده هواپیما ها در جهان مانند بوئینگ و ایرباس رقابت اساسی بر سر سازه هواپیما دارند. هواپیما‌هایی با وزن های استاندارد و اغلب هم کم وزن مشتریان بسیار زیادی دارند و کشورهای وارد کننده و شرکت‌های هواپیمایی معمولا از سازه به عنوان نقطه قوت یاد می‌کنند.
گرایش سازه‌های هوایی به صورت خاص و تخصصی به این موضوعات می پردازد به همین دلیل نیز کارشناسان و مهندسان این گرایش اغلب باید توانمندی خاصی در حوزه‌های مختلف هوایی کسب کنند. اگر دروس این گرایش را دیده باشید احتمالا متوجه جامع بودن آن نیز خواهید شد.
گرایش مهندسی فضایی
این گرایش بیشتر به پرنده‌های غیر از هواپیما‌ها می‌پردازد. مهندسی فضایی عمدتا به امور ماهواره بر‌ها و موشک‌ها نظر دارد و تلاش می‌کنند تا فضایی را ایجاد کنند تا پرتاپ ماهواره‌ها به درستی صورت گیرد. در گرایش مهندسی فضای خوشبختانه پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم و جزو کشورهای برتر این حوزه هستیم. بنابراین اگر می‌خواهید در این گرایش ادامه تحصیل دهید و یا وارد کار شوید باید به سطح بالای این رشته دقت زیادی کنید.
دنیای کار و درآمد مهندسی هوافضا
یک مهندس هوافضا علاوه بر توانایی کار بر روی آیرودینامیک خودرو، سازه‌های زمینی و دریایی، و نیز توربو ماشین‌ها را دارد در نتیجه مهندس هوافضا علاوه بر شرکت‌های هوایی و هواپیمایی، در نیروگاه‌ها، صنایع نفت و گاز و صنایع خودروسازی فرصت‌های شغلی خوبی دارد. با داشتن تجربه و دانش لازم، مهندس هوافضا می تواند در بخش تحقیق و توسعه این نوع شرکت ها مشغول به کار شود. همچنین در کلیه مؤسسات و سازمان هایی که به نحوی از وسایل پرنده استفاده می کنند، به عنوان کارشناس تحقیق در عملیات و تعمیر و نگهداری فعالیت نماید. فارغ التحصیلان رشته مهندسی هوافضا می توانند در فرودگاهها در قسمت تعمیر و نگهداری هواپیما و همچنین در صنایع دفاع روی طراحی موشک و جنگ افزارها فعالیت کنند یا می توانند روی آئرودینامیک خودروها، سازه های خودروسازی و تولید توربین های بخار برای تولید برق کار کنند. یک مهندس هوافضا می تواند در شرکت های خصوصی مشغول به طراحی اولیه و مشاوره پروژه های دانشگاهی و اختراعی، ساخت پرنده های تصویر بردار بشود.
در مجموع و بطور خلاصه یک مهندس هوافضا می تواند در صنایع زیر مشغول به کار شود :
- سازمان صنایع هوایی (ساخت و تعمیرات اساسی انواع پرنده های نظامی و تجاری)
- شرکت صنایع هواپیماسازی ایران
- شرکت پنها (بزرگترین پشتیبان تعمیرات سنگین ناوگان بالگردهای کشور)
- صنایع هوایی قدس
بر اساس آخرین آمار حقوق مهندس هوافضا که به عنوان کارشناس در حوزه های مختلف مشغول بکار است، به طور متوسط بین 1100000 تومان تا 4500000 تومان می باشد .
البته این درآمد‌ها به صورت رسمی گزارش شده است افرادی که بتوانند در این حوزه توانایی و تخصص کافی را به دست بیاورند به درآمد‌های بسیار بهتری نیز خواهند رسید. اما متاسفانه بر خلاف آن چه تصور می‌شود و همچنین تخصصی که این مهندسان دارند در حال حاضر درآمد چندان زیادی نسبت به بسیاری از مشاغل نصیب آن‌ها نشده است.
در کنار این مشاغل یکی از بهترین مشاغلی که می‌توان برای این گروه در نظر گرفت تعمیر هواپیماهاست. در حال حاضر مدرک تعمیر و نگهداری هواپیما در جهان بر اساس استاندارد‌هایی به متقاضیان داده می‌شود. افرادی که در مهندسی هوا فضا تخصص دارند می‌توانند در این حوزه نیز مشغول به فعالیت شوند. با توجه به این که تعداد هواپیما‌های شخصی نیز در حال زیاد شدن است امید می‌رود تعداد مراکز نگهداری و تعمیر نیز به همان میزان بیشتر شده و افراد بیشتری نیز در این زمینه مشغول به کار شوند.
چگونه یک مهندس هوا و فضای موفق باشیم؟
با توجه به گستردگی این رشته نمی‌توان وظایف هر یک از این مهندسان را به دقت توضیح داد اما مشاغل مختلف برای مهندسان این حوزه زمینه کاری مشخصی را در نظر گرفته اند. افراد موفق تسلط کافی به وظایف و مسئولیت‌های خود دارند و تلاش می‌کنند تا به بهترین شکلل وظایف خود را انجام دهند.
در کنار انجام وظایف مجهز بودن به مهارت‌های مختلف نیز اهمیت زیادی دارد. عمده مهارت‌های مهندس هوافضا در دقت و نکته سنجی این گروه نهفته است. با توجه به این که این مهندسان با صنایع هوایی سر و کار داند که عمدتا در فاصله بسیاری از زمین قرار دارند باید احتمالات حادثه به صفر برسد. از این رو مهندسان این رشته وظایف سنگینی بر دوش دارند که باید به دقت آن‌ها را انجام دهند. انجام این وظایف تنها از راه تخصص و مهارت در کار میسر است.
از سوی دیگر نکات شاید کم اهمیت تری وجود داشته باشند که در آینده کاری مهندسان نقش زیادی را ایفا کنند مانند شهر محل تحصیل. این که در چه شهری تحصیل می‌کنید اهمیت زیادی دارد. معمولا در کلان شهر‌هایی چون تهران امکان کار و پیشرفت بیشتری وجود دارد و از طرف دیگر باید در دانشگاه‌های معتبر و برجسته هوافضا تحصیل کنید. تحصیل در این دانشگاه‌ها به مدرک شما اهمیت بیشتری می‌دهد و امکان پیشرفت و ورود به بازار کار را همواره میسرتر می‌نماید.
