حسابداری چیست و حسابدار کیست؟
نوشته شده توسط
باجاب
حسابداری در وهله نخست شغل تهیه گزارش‌هاست که در آن حسابدار ابتدا اطلاعات و گزارش های مالی را جمع آوری کرده و سپس به محاسبه و تحلیل آن می‌پردازد. حسابدار این اطلاعات را یا به مدیران خود و یا به خارج از سازمان مثلا اداره دارایی ارائه می‌دهد. در اصل حسابداری تعیین موقعیت مالی شرکت، نهاد و یا یک موسسه برای ارائه به مدیران و یا دولت است.
این امر به چند دلیل صورت می‌گیرد : مثلا برای تعیین مالیات و یا (در صورت بورسی بودن شرکت) تهیه صورت های مالی برای سهامداران (چون یکی از قوانین بورس است.)
در واقع کار حسابدار جمع آوری، تجزیه تحلیل و تهیه صورت های مالی است که این صورت های مالی بیانگر وضعیت دارایی، بدهی، سرمایه، میزان هزینه و درآمد(که با تفریق آن سود به دست می آید) یک شرکت است.
در تاریخ ایران نیز از این شغل با عنوان دفتر دار یاد می‌شد که بیشتر با استفاده از چرتکه به جای ماشین حساب به حسابرسی مشغول بودند.
حسابداری از این حیث مستلزم دقت ویژه و تسلط کافی به نرم افزار‌ها و تخصص‌های این رشته است البته حسابداری گاه با حسابرسی در یک معنا بکار برده می‌شود که با وجود شباهت هایی که به یکدیگر دارند، متفاوت هستند در یادداشت دیگری در همین سایت به حسابرسی و تفاوت آن با حسابداری نیز پرداخته‌ایم و احتمالا با مطالعه این یادداشت نیز برخی از تفاوت‌ها را متوجه خواهید شد.
در حال حاضر حسابداری یکی از رشته ها و مشاغل سودآور محسوب می‌شود که در دنیا نیز جایگاه ویژه ای دارد. کافی است پر درآمد ترین مشاغل جهان را سرچ کنید تا نام حسابداری را در بین آن مشاهده کنید. در ادامه این مقاله به بررسی جایگاه حسابداری در ایران و مقایسه آن از لحاظ موقعیت شغلی و درآمدی با سایر کشورها نیز خواهیم پرداخت.
انواع حسابداری
حسابداری چند شاخه دارد:
1.حسابداری مالی: جمع آوری و تهیه و تحلیل ترازنامه ها، صورتهای سود و زیان برای مدیران داخلی و سهامداران و یا ناظران دولتی است. حسابداری مالی به عقیده برخی مادر رشته حسابداری است و تا حدی همپوشانی زیادی با سایر شاخه‌ها دارد. حسابداری مالی از آن جهت که با تهیه صورت حساب‌ها سروکار دارد نوعی همپوشانی با حسابداری کاربردی دارد و از آن‌جا که به تحلیل و ارزیابی می‌پردازد نزدیکی زیادی به حسابداری و مدیریت دارد.
2. حسابداری مدیریت: در اینجا حسابدار با هدف ارائه اطلاعات برای سطوح مدیریت به جمع آوری و تحلیل داده های مالی می پردازد. همانطور که گفتیم تفاوت‌های اندکی بین انواع حسابداری وجود دارد و در مسئولیت‌ها نیز تا حدی شبیه به یکدیگر هستند اما در اینجا تاکید بر مدیریت بسیار اهمیت دارد چرا که حسابداری برای مدیریت امور به کار می‌رود. به عقیده بعضی‌ها انواع حسابداری به جهت نوع استفاده از اطلاعات دسته می‌شود و نه روش‌های آن به عبارت ساده تر تفاوت در روش نیست بلکه هدف متفاوت است که گاه ممکن است محتوا را نیز پیچیده تر کند.
3. حسابداری دولتی: در این نوع حسابداری، حسابدار با استفاده و در نظر داشتن قوانین دولتی و استفاده از فنون حسابداری به تهیه و تحلیل صورتهای مالی دولتی می‌پردازد. در حسابداری دولتی هم نهاد ارائه و تهی اطلاعات متفاوت است و هم شیوه تجزیه و تحلیل و ارزیابی حسابداری. در این مدل حسابداری قوانین دولتی بسیار اهمیت دارند. حسابداری صرفا توضیح و بازی با اعداد نیست بلکه محاسبه بر اساس فرآیند و قوانینی خاص است.
4.حسابداری قیمت تمام شده یا حسابداری صنعتی: این حسابداری برای تعیین و یا کم و زیاد کردن قیمت ها با استفاده از مباحث حسابداری برای یک شرکت مشخص می‌پردازد. در بسیاری از موارد شرکت‌ها، موسسات و نهادهایی خدماتی به منظور مشخص نمودن هزینه‌های خود و تعیین قیمت محصولات اقدام به حسابداری می‌کنند. به تعبیر بهتر حسابداری در این رویکرد کاربردی ترین و ملموس ترین نوع حسابداری نیز محسوب می‌شود.
5. حسابداری هزینه: که در آن حسابدار بررسی هزینه کرد‌های موجود و تجزیه تحلیل آن می‌پردازد.
یک حسابدار در چه جایی می‌تواند فعالیت داشته باشد؟
عموما حسابدار در دو مورد می‌تواند فعالیت داشته باشد؛.یا در ادارات دولتی کار کند و حسابداری آن‌ها را انجام دهد و گزارش های آن را تهیه کند و یا در یک اداره و شرکت خصوصی(حتی در حد یک سوپر مارکت) فعالیت کند و با تهیه ی گزارش های آن ، آن را در اختیار کارفرما قرار دهد. چون طبق قانون هرکس که فعالیت اقتصادی می‌کند باید مالیات دهد و این مالیات باید از روی سود باشد و حسابدار امر تعریف سود برای اداره دارایی جهت تعیین مالیات را بر عهده دارد.
در حال حاضر تمامی بانک ها، موسسات مالی و اعتباری، شرکت‌ها، کارخانه‌ها، کارگاه‌ها و حتی نهادهای دولتی اعم از شهرداری‌ها، فرمانداری‌ها، دانشگاه ها و شرکت‌های خدماتی دولتی و خصوصی اقدام به استخدام حسابدار می‌کنند. در ادامه مقاله این موارد را بیشتر توضیح خواهیم داد.
وظایف حسابدار
یک حسابدار معمولا باید امور ذیل را انجام دهد:
- جمع آواری و ثبت امور و صورت های مالی در دفاتر حسابداری یا نرم افزار های آن
- برانداز عملکرد مالی و کمک به تصمیم گیری مدیر
- طبقه بندی و ساختار بندی گزارشات مالی
رشته حسابداری در دانشگاه:
با این وجود که حسابدار از طریق تجربی نیز می‌تواند به فراگرفتن حسابداری و محاسبه بپردازد اما در عمل دانشجویان هر سه رشته ریاضی فیزیک، علوم تجربی و علوم انسانی می‌توانند حسابداری را به عنوان رشته خود در دانشگاه انتخاب کنند. البته که مهم ترین عامل در راه پیشرفت در این رشته داشتن توان ریاضی بالا و البته که همچنین ادبیات خوب برای ارائه ی گزارش ها است. نظم و دقت در این رشته (به علت سر و کار داشتن با اعداد و جمع و تفریق) بسیار توصیه می‌شود.
دانشجو در این رشته در بخش دروس پایه باید درس هایی در مورد روانشناسی, جامعه شناسی و اقتصاد ( البته در سطح عمومی) را نیز بگذراند. اما اصول حسابداری، حسابداری ميانه، حسابداری پيشرفته، حسابداری صنعتی، حسابرسی و متون حسابداری از دروس اصلی و تخصصی حسابداری هستند
دانشجو می‌تواند در دوره ارشد نیز یکی از سه گرایش حسابداری و یا حسابرسی و یا مدیریت را در این رشته انتخاب و ادامه دهد. عمده مشکلات دانشجویان حسابداری در دانشگاه ها گاه مربوط به مسائل تئوریک این رشته می شود و گاه نیز بالعکس. به این معنا که بسیاری از دانشجویان توانایی کافی را در علم حسابداری به دست می‌آورند اما نمی‌توانند آن را به کار ببرند و اغلب نیز با این خلا رو به رو هستند.
از سوی دیگر حسابداری صرفا محاسبه اعداد و تعریف واژگان نیست. بلکه باید آن را چون یک علم در نظر بگیریم که امکان پیشرفت و خلق الگوهای جدید در آن وجود دارد. متاسفانه در حال حاضر در کشور ما به دلیل تجربی دانستن حسابداری پژوهش چندان علمی و تئوریکی بر روی این رشته صورت نمی‌گیرد و البته که این موضوع می‌تواند انگیزه‌ای برای دانشجویان در آینده باشد چرا که هنوز ابتدای این راه نیز هموار نشده است.
چگونه باید یک حسابدار موفق بود؟
از آن‌جا که حتی بروز یک اشتباه می تواند موجب زیان مالی شده و خسارت به بار بیاورد؛ حسابداران محترم باید در جهت ارتقای سطح مهارت های خود اقدام کنند. احتمالا امتحانات ریاضی خود را به یاد می‌آورید کوچکترین اشتباه یک نتیجه بسیار بد را رقم می‌زند. به همین دلیل هم می‌گویند در علم ریاضی و حسابداری اولین اشتباه آخرین اشتباه خواهد بود. حسابدار موفق باید تسلط ویژه ای در کار خود داشته باشد. نکته بعد آن که هر حسابداری باید با مهارت‌ها و تکنیک‌های زیر آشنا باشد.
این مهارت ها می‌توانند از این دست باشند:
- مهارت در کار با کامپیوتر و نرم افزار(مخصوصا برنامه ی آفیس مایکروسافت)
- تصمیم گیری برای انتخاب یک رشته از حسابداری وتمرکز بر روی آن
- فهم قوانین مالیاتی روز
- دقت و نظم بالا
- آشنایی کامل و تمرین همیشگی با اعداد(چون ابزار دست همیشگی حسابدار عدد و ریاضی است)
- گذراندن برخی دوره های آموزشی نرم افزار
انواع صورت های مالی که باید یک حسابدار تهیه کند:
- ترازنامه : ترازنامه میزان دارایی و بدهی و در نتیجه ارزش مالی یک شرکت را در دوره معین تعیین می کند. ترازنامه‌ها هم جهت تجزیه و تحلیل امور اهمیت دارند و هم برای ارائه به نهادهای مختلف. به همین دلیل نیز گاهی ارائه ترازنامه منفی به معنای ورشکستگی یه شرکت است و مثبت بودن آن نشانه پویایی و درآمد مناسب آن.
- صورت حساب درآمد: حسابدار با محاسبه میزان درآمد و تفریق مخارج از آن صورتحساب، درآمد یک شرکت در دوره ی معین که معمولاً فصلی یا سالانه هست را بررسی می‌کند. هر چند محاسبات ممکن است به صورت روزانه، هفتگی و یا ماهانه هم انجام شوند اما صورت حساب به منزله یک گزارش کلی معمولا در بازه زمانی طولانی تری تهیه می شود تا نمای دقیقی از حاصل فعالیت‌های هر مکان را ارائه داده باشد.
- صورتحساب وجوه نقد: در این جا که یک گزارش جاری محسوب می‌شود که حسابدار به بررسی وجوه نقدی شرکت می پردازد. با توجه به انواع درآمد‌ایی که یک شرکت دارد بهتر است تا میزان هر درآمد به تفکیک نوع آن مشخص گردد. این صورتحساب ها نیز به همین منظور تهیه می‌شوند.
حسابداری در ارگانهای دولتی
ارگان های دولتی به صورت انتفاعی و غیر انتفاعی امور یک جامعه را اداره می‌کنند. در نوع انتفاعی آن درآمد های حاصله از طریق کارکرد هایی که در داخل همان سازمان وجود دارد تامین می‌شود به شکلی که آن سازمان در قبال خدماتی که انجام می‌دهد هزینه های خود را تحصیل می‌کند. که از آن رو سیستم حسابداری آن باید هزینه ها و سود ها که در یک سال حاصل شده است را با سال‌های دیگر مقایسه کند و ارزش افزوده هر سال محاسبه گردد. اما یک ارگان غیر انتفاعی از طریق بودجه ای که برای آن سازمان تعیین شده اداره می‌شود. این بودجه می‌تواند از اعتباراتی باشد که از محل مالیات یا عوارض و غیره به صورت غیر مستقیم تامین می شود.
تفاوت حسابداری دولتی با سایر حسابداری ها
حسابداری دولتی در اهداف و حساب ها و قوانین و نحوه ثبت با حسابداری بازرگانی و سایر انواع حسابداری ها تفاوت دارد. در واقع در حسابداری دولتی مانند سایر امور دولتی سختگیری قانونی بیشتری وجود دارد. همانطور که در طول متن هم به آن اشاره کردیم فرآیند حسابداری دولتی و هدف آن متفاوت با سایر حسابداری هاست البته که اشتراکاتی نیز با هم دارند.
ویژگی صورت حساب های مالی سازمان های دولتی:
- اثر بخشی پیش‌بینی های مالی در جهت اهداف عملیاتی که سازمان برای خود تعریف کرده
- مطالعه ی مقایسه ای هزینه و درآمد در سالها و ماه های قبل
- تهیه ی منابع اطلاعاتی در جهت تصمیم گیری کارگزاران دولتی
- مفید بودن اطلاعات برای افزایش بازده سازمان
- افزایش رضایت بخشی در ارائه خدمات
- منابع تهیه شد در حوزه ی مالی باید بتواند در اثر‌بخشی تصمیم نقش داشته باشد
- مطابقت گزارش های حاصله در زمینه های مالی با مصوبات دولتی در این زمینه
- شفافیت منابع مالی در جهت جلوگیر از سوء استفاده های مالی
- سهولت دسترسی عموم جامعه با گزارش های به دست آمده
و تهیه گزارشات مالی بدون در نظر گرفتن اغراض سیاسی
یک حسابدار( خصوصا حسابدار دولتی) باید قوانینی را از جمله قوانین مالیات های مستقیم و مالیات های ارزش افزوده، قوانین تجارت کار و تامین اجتماعی و همچینن قوانین مربوط به مجازات اسلامی را به خوبی بداند.
درآمد، بازار کار و آینده شغلی حسابداری
بسیاری از حسابداران درآمد های قابل توجهی دارند. شرکت‌های بزرگ چون درگیر مسائل متعدد و ورود و خروج‌های زیادی هستند معمولا برای حسابداری جایگاه خاصی قائل می‌شوند و در درآمد و حقوق زیادی نیز به آنان می دهند. در کنار این شرکت‌ها نهاد های دولتی نیز هستند مانند گمرک، حسابداران گمرک با حجم کار بسیار زیادی رو به رو هستند و قاعدتا درآمدی که کسب می‌کنند نیز با توجه به پیچیدگی شغلشان بسیار مناسب خواهد بود.
اما اگر حسابداری را در سطوح پایین تر در نظر بگیریم مانند حسابداری در یک فروشگاه و یا کارگاه باز هم نسبت به بسیاری از مشاغل درآمد خوبی در انتظار حسابداران خواهد بود. حسابداری در فروشگاه‌های کوچک که چندان هم کار سختی نیست در حال حاضر با حقوقی بیش از دو میلیون تومان انجام می‌شود که اگر در نسبت با سایر کارکنان مقایسه شود شغل بسیار خوبی است
