آشنایی با شغل کارشناس تحقیقات بازار

تنوع محصولات در بازارهای داخلی و همچنین نیاز و علاقه مشتریان به محصولات خاص زمینه ای را ایجاد کرده است که بسیاری به بررسی بازار مصرف بپردازند. در حال حاضر به دلیل مدیریت در تولید انواع محصولات بسیاری از شرکت ها تلاش می‌کنند تا با شناخت بهتر بازار سهم بیشتری را در بازار مصرف به دست آورند. کسب سهم بیشتر در بازار مستلزم شناخت صحیحی از بازار است. کارشناس تحقیقات بازار یکی از مشاغل جدید و به روز به حساب می‌آید که این تحقیقات را انجام می دهد. در حال حاضر این کارشناسان در تمامی زمینه های کاری مشغول فعالیت هستند. عملکرد درست و اصولی آن‌ها زمینه موفقیت هر شرکت و نهادی را می‌تواند فراهم کند. در این یادداشت مباحثی را پیرامون وظایف کارشناس تحقیقات بازار، مسئولیت های او ، شیوه شناخت بازار، درآمد این کارشناسان و توانایی های آنان طرح خواهیم کرد به امید اینکه به تمامی سوالات و ابهامات مخاطبان در این خصوص پاسخ درخوری داده باشیم.

 تحقیقات در بازار به چه معناست؟
 کافی است ابتدا در ذهن خود تنوعی از محصولات مختلف را تصور کنید. چگونه یک کالا مشتریان بیشماری پیدا می کند؟ چرا برخی از افراد تمایل زیادی به کالاهای خاص دارند؟ تولیدکنندگان چگونه باید یک کالای پرفروش تولید کند؟ رفتار خریداران چگونه باید مورد ارزیابی و شناسایی قرار گیرد؟  پاسخ همه این سوالات از طریق بررسی و تحقیقات در بازار ممکن است. کارشناس تحقیقات بازار به معنای شناخت علایق و سلیقه مصرف کنندگان و همچنین بررسی میزان فروش هر کالا در بازاری خاص است. این بازار می‌تواند بازار یک شهر یا یک کشور و حتی بازار های منطقه ای و بین المللی باشد. به عبارت بهتر کارشناسی تحقیقات بازار به معنای کسب اطلاعات لازم در خصوص کالاها در یک بازه زمانی مشخص می باشد. بنابراین می توان ادعا کرد تحقیقات در بازار یک حرفه ای به روز و همیشگی نیز محسوب می‌شود.

 وظایف و مسئولیت های کارشناس تحقیقات بازار
 همانطور که گفتیم کارشناس تحقیقات بازار وظیفه بررسی و کسب اطلاعات معتبر در خصوص بازار کالاهای مختلف را بر عهده دارد. اما یک کارشناس خوب برای انجام این هدف چه نکات و اصولی را باید رعایت کند؟
 1- شناخت انواع بازار
 2- شناخت انواع کالاها
3- مطالعه گزارشات روزانه اقتصادی مراکز و مجلات معتبر
4- خلاقیت و شناسایی پتانسیل هر کالا در بازار
5- پیش بینی آینده بازار هر محصول
6-تجزیه و تحلیل داده هایی که از طریق تجربی و یا از راه کسب اطلاعاتی که در فضای مجازی به دست آمده باشد
7- دوری از هیجانات در تحلیل داده ها و ارائه گزارش بر اساس داده ها و مدارک معتبر
هیچ کارشناسی بدون رعایت اصول فوق نمی‌تواند موفق باشد برای مثال حدس و گمان‌ها جایی در کارشناسی نخواهند داشت نمی توان به اسناد غیر معتبر اتکا کرد. نمی‌توان با توجه به منابع قدیمی و منسوخ تحلیل کرد. کارشناس ملزم است خود را به اطلاعات جدید و لحظه‌ای در بازار مجهز کند. کارشناس باید خلاق باشد، نمی توان بدون خلاقیت ذره‌ای موفقیت برای مدیر تحقیقات بازار در نظر گرفت.
یک کارشناس خوب و موفق همواره اطلاعاتی را که به دست می آورد ثبت می‌کند و همواره نتیجه تحلیل‌های خوب را در قالب‌های کمی و تجربی بررسی می‌کند تا خطا‌های احتمالی در آن را متوجه شده باشد و درآینده بتواند بهتر از این تجربه استفاده کند.

 از چه راههایی می توان به شناخت درستی از بازار دست یافت؟
 شناخت صحیح از بازار های مختلف مستلزم کسب اطلاعات قابل اتکا است. برای مثال در صورتی که کارشناس تحقیقات بازار،  به اخباری در خصوص کمبود کالای خاص در بازار دست پیدا کند ابتدا باید به بررسی صحت آن خبر بپردازد و پیش‌بینی کند که آیا ممکن است این کالا از راه دیگری تامین شود یا خیر. متاسفانه بسیاری از کارشناسا با بررسی بازار به درستی متوجه کمبود کالایی خاص و نیاز شدید مصرف کنندگان به آن کالا می‌شوند اما در نظر نمی‌گیرند که ممکن است به زودی این کالا از طریق تولید و و یا واردات توسط نهاد‌ها دولتی و یا خصوصی تامین شود و به صرف همان اطلاعاتی که به دست آمده است اقدام می‌کنند اما به یکباره با بازاری مملو از اجناس مذکور رو به رو می شوند که ضرر و زیان بسیار زیادی نیز برای آنان در پی خواهد داشت.
 بنابراین به صرف اینکه اخباری در خصوص به صرفه بودن تولید و یا واردات کالایی وجود دارد نمی توان اقدام به تولید یا واردات آن کرد. به هین دلیل مهم ترین اصل برای کارشناس تحقیقات بازار دسترسی به منابع اصلی و قابل اتکا است.
 راه دوم برای شناخت بازار حضور همیشگی در بازار های خرید و مشاهده عینی رفتار خریداران است. شاید هیچ اطلاعاتی قابل اتکار تر از مشاهده عینی نباشد بنابراین این راه را هرگز فراموش نکنید.
 راه سوم بررسی میزان فروش کالاها در فروشگاه های اینترنتی است. اغلب افراد با مشاهده و خرید کالاهای مختلف در بازار مجازی تمایل خود را به هر کالا نشان می‌دهند. درصورتی یک کالا جذاب است که در فضای مجازی استقبال زیادی از آن صورت گیرد. معمولا استقبال زیاد با کامنت‌ها و نظات و میزان بازدید‌ها مشخص می‌شود البته یک کارشناس حرفه‌ای باید تبلیغات دروغین و یا بازدید‌های ساختگی را نیز در نظر بگیرد.
  راه دیگر پیش‌بینی است. همه خلاقیت کارشناس بازار در اینجا خلاصه می شود. به این اعتبار که کارشناس باید با تجزیه و تحلیل داده ها میزان اقبال عمومی از هر کالا را پیش‌بینی کند.
 راه دیگر مدت زمانی است که یک کالا می تواند در صدر فروش قرار بگیرد همواره نمی‌توان گفت به صرف این که کالایی در حال حاضر فروش زیادی دارد این روند به صورت طولانی مدت نیز ادامه خواهد داشت و با این تحلیل اقدام به تولید و یا واردات گسترده کالا کرد به تعبیر ساده‌تر کارشناس تحقیقات بازار باید تخمین بزند که یک کالا چرا و تا چه مدت می‌تواند بخشی از بازار را در اختیار خود داشته باشد.

 توانایی و مهارت های لازم در شغل کارشناسی تحقیقات بازار
بسیاری از توانایی های کارشناس به تخصص او برمی‌گردد. در بخش بعدی این یادداشت به تحصیلات و تخصص کارشناسان خواهیم پرداخت اما هر کارشناس مستلزم داشتن یک سری توانایی و مهارت است. فن بیان قوی، دوری از احساسات، توانایی شناخت و تجزیه و تحلیل بازار، آشنایی با کامپیوتر و فضای مجازی، توانایی تشخیص رفتار مصرف کنندگان و خلاقیت از عمده مهارت‌های هر کارشناس تحقیقات بازار به شمار می‌رود.
کارشناس باید بتواند ارتباط موثری با افراد مختلف و همچنین سایر کارشناسان داشته باشد. کارشناسی در انزوا ممکن است بلکه در ارتباط است که معنا پیدا می‌کند. همانطور که در ابتدای متن اشاره کردیم کارشناسی توانایی کسب اطلاعات معتبر است و این اطلاعات معتبر حاصل نمی‌شود مگر آن که کارشناس بتواند ارتباطات بسیار قوی با دیگران برقرار کند.
حتی ممکن است کارشناس گاها برای شناخت رفتار اقتصادی مصرف کنندگان به بازار برود و با افراد مختلف گفتگو کند. بنابراین کسانی در این حوزه موفق خواهند شد که بتوانند ارتباط موثری برقرار کنند. کارشناس در این موارد و همچنین جمع آوری اطلاعاتش نباید دچار هیجان شود. در بسیاری از مواقع بازار تحت تاثیر هیجانات موقتی قرار می‌گیرد و یا رفتار مصرف کنندگان علت خاصی ندارد به همین دلیل کارشناس باید با اصول دقیقی پیش رود و نه تنها هیجانات بازار را تشخیص دهد بلکه خود نیز درگیر این هیجانات نشود.

 آیا کارشناس تحقیقات بازار باید تحصیلات خاصی داشته باشد؟
 هرچند به نظر می رسد این شغل به سمت رسمی شدن هم پیش می رود اما به طور کلی کارشناسی یک شغل غیر رسمی است. در مشاغل غیررسمی اولویت با تخصص است اما با این وجود به دلیل تخصص و مهارت هایی که عنوان کردیم کارشناسان باید تحصیلات عالیه در رشته های مرتبطی چون مدیریت، مدیریت بازرگانی و یا آمار نیز داشته باشند.
 در حال حاضر بسیاری از افراد به صورت گروهی کار کارشناسی را انجام می‌دهند. تنوع تحصیلات در این گروه‌ها زمینه مناسبی را ایجاد کرده است که پیش بینی های دقیق تری نیز صورت گیرد. برای مثال حضور یک کارشناس علوم رفتاری، علوم اجتماعی و مدیریت بازرگانی می تواند بسیار کارآمد باشد حتی حضور فردی که تحصیلاتی در زمینه آمار و ریاضی داشته باشد نیز در تجزیه و تحلیل بسیار اهمیت خواهد داشت. بنابراین کارشناس تحقیقات بازار یک حرفه بینا رشته‌ای محسوب می‌شود و در صورت کار گروهی می‌توان انتظار موفقیت بیشتری برای آنان داشت اما افرادی که قصد ورود به این شغل را دارند باید سعی کنند اطلاعاتی در خصوص مدیریت، اقتصاد و حتی روانشناسی و آمر نیز به دست آورند.

 بازار کار درآمد و استخدام کارشناس تحقیقات بازار
 هر چند کارشناسان بازاریابی در حوزه گسترده‌تری فعالیت می‌کنند که در یادداشت دیگری آن را بررسی کرده ایم اما بسیاری از وظایف کارشناس تحقیق بازار را کارشناسان بازاریابی انجام می دهند با این حال بسیاری کارشناس تحقیقات بازار را یک شغل تخصصی تر به حساب می‌آورند. بسیاری از افراد که در تجارت و بازرگانی مشغول هستند از کارشناسان حرفه ای تحقیقات بازار استفاده می‌کنند. درآمد این کارشناسان نیز بسیار بالا گزارش شده است. برای مثال بسیاری از کارشناسان با پیش بینی های خود نیاز جامعه به یک کالای خاص را ارزیابی می‌کنند و گزارشاتی در این خصوص به تجار ارائه می‌دهند از آن جا که احتمالا درآمد خوبی به واسطه این اطلاعات به تجار می‌رسد سعم قابل توجهی از این درآمد نیز به کارشناسان تحقیقات بازار تعلق می‌گیرد.
 به جز این موارد در تولیدی ها و حتی کارخانه‌ها نیز در حال حاضر از کارشناسان مذکور استفاده می‌شود.