آشنایی با شغل مددکار اجتماعی

مددکاری اجتماعی یکی از حرفه ها و مشاغلی است که از دل مشکلات و مسائل جوامع بیرون آمده است و تلاشی است برای حل کردن معضلات اجتماعی. معضلات اجتماعی شامل موارد مختلفی اعم از آموزش، بهداشت، درمان، شغل، حرفه، فقر، خشونت، عدم کارایی و مسائل متعددی که به حوزه اجتماعی، فرهنگی ،سیاسی و اقتصادی تعلق دارد می شود.

مدد کاری اجتماعی در حال حاضر در کشور ما نیز در حال گسترش و فراگیری است. این که بتوان مشکلات فردی و جمعی در یک جامعه را از طریق راهی حل کرد که علاوه بر تصنعی نبودن بسیار هم کار آمد است به نظر یک اتفاق مثبت و خوب می باشد.
 مددکار اجتماعی به صورت رسمی و غیر رسمی وظیفه دارد تا  ورود به زندگی افرادی که دارای مشکل و معضلاتی هستند به آن ها کمک کند تا از این بحران ها خارج شوند. در این یادداشت به توضیح چیستی مددکاری اجتماعی، وظایف مددکار به عنوان یک شغل، رشته دانشگاهی مددکاری اجتماعی و همچنین بازار کار آن خواهیم پرداخت.

استخدام کارمند اداری در تهران

برای مشاهده تمام آگهی های این بخش روی عکس زیر کلیک کنید.

مددکاری اجتماعی چیست؟
همانطور که از نامش پیداست مدد کاری اجتماعی حمایت و یاری رساندن به افراد در مسائل اجتماعی است. این مسائل اجتماعی به طور کلی مطرح شده و همه موارد و مسائل جامعه را شامل می شود. شاید بسیاری مددکاری اجتماعی را با نام زندان ها، تیمارستان ها و یا مراکز حمایت از کودکان بی سرپرست و مراکز نگهداری سالمندان بشناسند گرچه این حوزه‌ها از مهم‌ترین حوزه‌های فعالیت مددکار اجتماعی به حساب می‌آیند اما مددکاری حوزه وسیع تری را در بر می‌گیرد که شامل مباحث پیرامون زنان، خشونت، بیکاری و یا پدیده‌های مانند حاشیه‌نشینی و اعتیاد را هم شامل می‌شود.
مددکار اجتماعی چگونه فعالیت می کند؟
حوزه فعالیت های مددکار که مشخص است. بنابراین مددکار با فرد سروکار دارد و به معضلات فردی می‌پردازد. حل مشکلات افراد به معنای کمک مالی کردن به آن‌ها نیست. مددکار اجتماعی با صحبت و گفتگو با افرادی که دچار مشکل هستند قابلیت ها و پتانسیل های آنان برای حل مشکلاتشان را یادآور می شود. در واقع مددکاری نوعی روانشناسی کاربردی هم می تواند باشد به این معنا که با مشخص نمودن ریشه مشکلات راه حل هایی را برای برون رفت از مسائل مختلف طرح می‌کنند.

رشته دانشگاهی مددکاری اجتماعی
‌سال‌های زیادی از تاسیس رشته مددکاری اجتماعی نمی‌گذرد و احتمالاً در دفترچه چند دوره گذشته کنکور نامی از این رشته پیدا نخواهید کرد اما این رشته در حال حاضر در دانشگاه‌های غیر انتفاعی، پیام نور و سراسری تدریس می شود و نزدیک به ۵۰۰ نفر دانشجو ظرفیت هر ساله این رشته می باشد بیشتر ظرفیت این رشته مربوط به دانشگاه های پیام نور است و تقریبا بیست درصد این ظرفیت متعلق به دانشگاه‌های دولتی است. با توجه به اینکه زیر ساخ‌های تاسیس این رشته در همه دانشگاه‌ها وجود دارد احتمالا دانشگاه های یکی پس از دیگری در سال‌های آتی اقدام به تعیین ظرفیت این رشته جدید خواهند کرد.
شیوه پذیرش بر اساس کنکور و بدون کنکور انجام می پذیرد. واحد های درسی این رشته شامل دروسی از روانشناسی، علوم تربیتی، علوم سیاسی، علوم اجتماعی، جامعه شناسی، مدیریت، برنامه ریزی و مشاوره و اقتصاد است و از این حیث نیز رشته بسیار خاصی به حساب می آید چرا که هیچ رشته ای را نمی توان مثال زد که گستردگی و تنوع همه علوم انسانی را در خود داشته باشد.
دانشجویان این رشته علاوه بر واحدهای اصلی، واحدهای درسی نیز در دوره کارآموزی می‌گذرانند و همچنین دو سال به صورت آموزشی فعالیت می کنند. فرآیند تحصیل در این رشته به گونه ای است که هر فارغالتحصیل مددکاری به یک متخصص در امور مختلف تبدیل می‌شود متخصصی که به واسطه کاری عملی و حضوری تجربه قابل قبولی نیز برای ورود به بازار کار کسب کرده است. بنابراین به دلیل شرایط خاص این رشته و گستردگی حوزه فعالیت مددکاری می توان انتظار آینده شغلی مناسبی را برای دانشجویان مددکاری داشت.
وظایف مددکار اجتماعی
همانطور که گفتیم مهم ترین وظیفه مددکار اجتماعی یاری رساندن به افراد است اما این همه وظایف او محسوب نمی‌شود. مددکاران اجتماعی می توانند از طرف یک نهاد و موسسه اقدام به برگزاری جلسات انگیزشی برای گروهی خاص از افراد کنند مثلا همواره خانه سالمندان نیاز به مددکاران اجتماعی دارد تا به گروهی از سالمندان مشورت دهد. مددکاری اجتماعی در سطح کلی نیز امکان پذیر است به این معنا که به بررسی معضلاتی در سطح کلان می پردازد مثلا با بررسیهای کیفی و کمی به مطالعه خشونت علیه زنان و یا به طور کلی به مسائلی مانند اضطراب و استرس می‌پردازد. معمولا اینگونه مطالعات در قالب پژوهش و مقالات ارائه می شوند و از آنجا که جنبه کاربردی دارند و در ارتباط با جامعه هستند بسیار مورد استقبال قرار می گیرند.
بنابراین ارزیابی، شناخت و ارائه راه حل در سه سطح خرد، میانی و کلان در تمامی مسائل اجتماعی هم حوزه کاری مددکار اجتماعی را مشخص می‌کند و هم وظایف او را شرح می‌دهد. مددکار اجتماعی از آنجا که با مشکلات جامعه سر و کار دارد به نوع یک پزشک و درمانگر معرفی می شود و در آنجا که به بررسی و پژوهش می‌پردازد یک محقق است.
با توجه به اینکه مسائل اجتماعی خطراتی برای فرهنگ، اقتصاد و امنیت کشورها دارد بسیاری اقدام به سرمایه‌گذاری در این حوزه می کنند و چندان طول نخواهد کشید تا مددکاری اجتماعی در ایران نیز جایگاه خاصی پیدا کند. در بسیاری از کشورها در حال حاضر خسارات ناشی از معضلات اجتماعی حتی در قالب اعداد و ارقامی نیز بیان می‌شود و گفته می‌شود در آینده ای نه چندان دور کشورها باید هزینه های سر سام آوری برای حل مشکلات اجتماعی خود که ریشه در افراد دارند بپردازند. بنابراین باید انتظار داشت روز به روز به مددکاران اجتماعی توجه بیشتری شود و به عنوان یک رشته دانشگاهی مستقل مورد حمایت قرار بگیرد. در صورتی که بتوانیم فارغ    التحصیلان چندی تحویل جامعه دهیم می توان به حل بحران‌ها و حتی پیشگیری از آن امیدوار بود.
موانع و امکان‌های مددکاری اجتماعی
مهم‌ترین مشکل و مانع برای گسترش مد کاری اجتماعی عدم اقبال و جدی گرفتن این شغل توسط مسئولین است. با توجه به اینکه هنوز تفاوت این رشته با برخی از علوم مانند مدیریت و روانشناسی به خوبی مشخص نشده است و از طرفی توجه چندانی برای حل معضلات اجتماعی نشده است، مددکار اجتماعی به جایگاه واقعی خود دست پیدا نکرده است.
مشکل مهم دیگر این حوزه عدم تعریف حوزه کاری مشخص برای این رشته است. هر چند برخی از نهاد ها برای استخدام مددکار اجتماعی اعلام نیاز می‌کنند اما این تعداد نیرو چندان علاقه ای برای افراد ایجاد نمی‌کند که به تحصیل در این رشته مشغول شوند به همین دلیل هم دانشگاه‌های بزرگ کشور چندان توجهی به این رشته نداشته اند و از طرفی به دلیل اقبال اندک علاقمندان معمولا این رشته در اولویت‌های انتخاب قرار ندارد و یا در اولویت های نهایی جای می‌گیرد. البته این موضوع کار را برای علاقمندان به این رشته ساده کرده است چرا که با رتبه‌های چند رقمی هم می توان در این رشته پذیرفته شد.
اما در کنار این مشکلات و معضلات امکان ها و پتانسیل های بسیار مناسبی در این رشته وجود دارد. اگر دانشجویان این رشته با علاقه پیگیر مباحث درسی شوند بسیاری از نهاد‌های خصوصی و دولتی از ایده‌ها و پژوهش های آنان برای حل مشکلات اجتماعی استقبال می‌کنند و از طرف دیگر چند رشته ای بودن مددکاری اجتماعی جذابیت‌ها و امکان های ویژه ای برای ادامه تحصیل افراد فراهم خواهد نمود.
درآمد و دستمزد مددکار اجتماعی
از آنجایی که این رشته چنان که باید و شاید در جامعه ما رواج پیدا نکرده است برخی تصور درستی از درآمد آن ندارند اما با توجه به گستره کاری و اهمیت این رشته در صورت کسب تخصص می‌توان به درآمدهای بسیار خوبی نیز دست یافت. در حال حاضر دولت ها حاضر هستند برای رفع برخی از مسائل مانند خشونت و فقر میلیاردها هزینه کنند و در صورتی که مددکاری اجتماعی بتواند بخشی از این مشکلات را آسیب‌شناسی کند و راه حلی برای برطرف کردن آن ارائه دهد می‌توان انتظار داشت در آینده نه چندان دور جایگاه و اعتبار و درآمد ویژه‌ای نصیب مددکاران اجتماعی شود. درحال حاضر نیز مددکاری اجتماعی با دستمزد‌های عرفی و معقول مشغول به کار هستند و نهاد‌هایی نیز اقدام به استخدام و انتشار آگهی جذب مددکار اجتماعی کرده اند. با توجه به تعداد فارغ التحصیلان بیکار در سایر رشته ها تازه تاسیس بودن و فارغ التحصیلان اندک این رشته یک مزیت نسبی برای مددکاران ایجاد کرده است.
به طور کلی هر چند این رشته هنوز به بلوغ کاملی در کشور ما نرسیده است اما ضرورت استفاده از مددکاران اجتماعی بیش از پیش نمایان شده و انتظار می‌رود در آینده ای نزدیک بسیاری از افراد و نهاد‌ها برای پیشبرد بهتر امور خود و حتی مسئولین برای برنامه ریزی بهتر جهت توسعه همه جانبه از مددکاران اجتماعی حمایت کنند.
 در حال حاضر حاضر نمی توان از درآمد چندان زیادی برای محصلان این شغل صحبت کرد و شاید بیشتر رشته و شغل مناسبی برای علاقمندان باشد تا کسانی که به دنبال یک شغل درآمد زا هستند. با این وجود مدد کاری اجتماعی حتی در صورت عدم استقبال نیز به زودی جای خود را در موضوعات مختلف باز خواهد کرد و باید به عنوان راه حلی جدید برای مسائل و مشکلات مورد پذیرش قرار بگیرد.